Zarządzanie cyklem konwersji gotówki i jego wpływ na zapotrzebowanie na kapitał pracujący

Cykl konwersji gotówki (CCC) wskazuje przeciętny czas, jaki mija od wydania gotówki na zakup materiałów i surowców do momentu wpływu środków pieniężnych ze sprzedaży wyprodukowanych wyrobów lub usług. Długość cyklu zależy od szybkości rotacji składników kapitału pracującego, tj. szybkości rotacji zapasów (DIO), należności (DSO) oraz zobowiązań (DPO). Skracanie długości cyklu konwersji gotówki jest korzystne, gdyż skutkuje zmniejszeniem wielkości potrzebnego dodatkowego finansowania kapitału obrotowego netto (zmniejszeniem zapotrzebowania na kapitał pracujący).

Kapitał pracujący (ang. working capital), zwany inaczej kapitałem obrotowym netto, to różnica między majątkiem obrotowym (aktywami bieżącymi) a krótkoterminowymi zobowiązaniami. Obliczając kwotę kapitału pracującego przedsiębiorstwa, uwzględnia się takie pozycje, jak:

• dla majątku obrotowego: zapasy, należności wymagalne w okresie nie dłuższym niż 1 rok, krótkoterminowe inwestycje (w tym środki pieniężne) oraz krótkoterminowe RMK czynne,
• dla zobowiązań krótkoterminowych: zobowiązania wymagalne w okresie nie dłuższym niż 1 rok, krótkoterminowe rezerwy, RMK bierne oraz krótkoterminowe finansowanie dłużne (kredyty, pożyczki, cash-pooling itd.).

Kapitał pracujący pokazuje kwotę środków pieniężnych potrzebnych do opłacenia codziennych operacji gospodarczych przedsiębiorstwa. W zależności od wzajemnego stosunku wartości majątku obrotowego oraz krótkoterminowych zobowiązań, kapitał pracujący przedsiębiorstwa może być dodatni, zerowy lub ujemny. Wielkości te stanowią istotne wskazówki co do płynności i stabilności finansowej przedsiębiorstwa, i tak:

• dodatni kapitał pracujący – świadczy o zdrowej sytuacji finansowej przedsiębiorstwa, czyli majątek obrotowy jest większy niż krótkoterminowe zobowiązania,
• zerowy kapitał pracujący – jest to sytuacja akceptowalna i oznacza, że aktywa obrotowe są w pełni finansowane zobowiązaniami krótkoterminowymi. Należy wówczas zwracać uwagę, aby te aktywa nie miały charakteru długoterminowego (np. należności handlowe wymagalne w okresie dłuższym niż 1 rok) i by były płynne (tj. mogły być w miarę szybko zamienione na gotówkę). Poziom kapitału pracującego bliski zeru występuje w praktyce raczej rzadko,
• ujemny kapitał pracujący – jest generalnie wskazówką niekorzystnej sytuacji finansowej przedsiębiorstwa i oznacza, że jego zobowiązania krótkoterminowe przewyższają wartość majątku obrotowego. Taka sytuacja wskazuje na duże prawdopodobieństwo wystąpienia problemów z bieżącą płynnością w niedalekiej przyszłości. Nie dotyczy to tylko niektórych branż, takich jak np. duże firmy handlowe, które dzięki bieżącemu inkasowaniu gotówki oraz długim terminom płatności do swoich dostawców zapewniają sobie wolne środki pieniężne i płynność finansową, co pozwala im całkiem dobrze funkcjonować nawet przy ujemnym kapitale obrotowym.

Zapewnienie odpowiedniego finansowania kapitału pracującego oraz sprawne zarządzanie tworzącymi go składnikami, czyli przede wszystkim zapasami, należnościami z tytułu dostaw i usług (tzw. należności handlowe), zobowiązaniami z tytułu dostaw i usług (tzw. zobowiązania handlowe) jest jednym z ważniejszych obszarów sterowania finansami przedsiębiorstwa. Służyć ma ono utrzymywaniu optymalnego poziomu płynności finansowej, zapewnieniu stabilności finansowej przedsiębiorstwa oraz ma umożliwiać maksymalizowanie jego rentowności.

Celem zarządzania kapitałem pracującym oraz jego finansowaniem powinno być dążenie do:

• optymalizacji wielkości i struktury aktywów bieżących pod kątem minimalizacji kosztów ich utrzymania,
• kształtowania takiej struktury źródeł finansowania tych aktywów, która będzie sprzyjać minimalizacji kosztów ich finansowania (czyli tym samym maksymalizacji zysku przedsiębiorstwa).