Komercjalizacja i procesy prywatyzacji przedsiębiorstw należących do państwa

Komercjalizacja, w rozumieniu ustawy o komercjalizacji i niektórych uprawnieniach pracowników, polega na przekształceniu przedsiębiorstwa państwowego w spółkę. Jeżeli przepisy ustawy nie stanowią inaczej, spółka ta wstępuje we wszystkie stosunki prawne, których podmiotem było przedsiębiorstwo państwowe, bez względu na charakter prawny tych stosunków¹.

Komercjalizacja przedsiębiorstwa państwowego dokonuje się:

1. na wniosek dyrektora i rady pracowniczej przedsiębiorstwa państwowego. W tym przypadku do wniosku należy dołączyć kwestionariusz przedsiębiorstwa państwowego przeznaczonego do komercjalizacji, wraz z dokumentami określonymi w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 4 lutego 1997 r. w sprawie określenia wzoru kwestionariusza przedsiębiorstwa państwowego przeznaczonego do komercjalizacji oraz wykazu dokumentów niezbędnych do sporządzenia aktu komercjalizacji (Dz.U.1997.22.114);
2. z własnej inicjatywy organu założycielskiego. W tej sytuacji organ założycielski zawiadamia o zamiarze komercjalizacji dyrektora oraz radę pracowniczą przedsiębiorstwa państwowego. Dyrektor zaś w terminie trzech miesięcy od dnia otrzymania powiadomienia jest obowiązany doręczyć organowi założycielskiemu kwestionariusz przedsiębiorstwa państwowego przeznaczonego do komercjalizacji wraz z dokumentami określonymi we wspomnianym rozporządzeniu.

Procesem komercjalizacyjnym mogą zostać objęte zakłady państwowe poza:

1. tymi oddanymi do kasacji;
2. będącymi na skraju bankructwa;
3. objętymi wyrokiem prawa mówiącym o podziale lub konsolidacji zakładu będącego własnością Skarbu Państwa;
4. firmami mającymi stosunek układowy, lecz nie dalej niż do momentu wprowadzenia układu w życie;
5. firmami będącymi w stosunku ugody bankowej, lecz także nie dłuższej niż do ustalenia ugody;
6. prowadzonych na zasadzie umowy stwierdzającej o prowadzeniu przedsiębiorstwa, o ile osoba zarządzająca nie wystosuje wniosku o skomercjalizowanie zakładu;
7. tymi, które funkcjonują na warunkach innych zasad ustawowych, odrębnych niż te, na podstawie których funkcjonują zakłady Skarbu Państwa;
8. podmiotami gospodarczymi, których jednostki uprawnione wystosowały odpowiedni wniosek o bezpośrednie sprywatyzowanie go do momentu, gdy wniosek zostanie rozpatrzony;
9. tymi, które objęte zostały wnioskiem bezpośredniej prywatyzacji;
10. przedsiębiorstwem państwowym, jakim jest Poczta Polska.

Pracownicy komercjalizowanego przedsiębiorstwa

Co do zasady pracownicy komercjalizowanego przedsiębiorstwa stają się z mocy prawa pracownikami spółki. Wyjątek stanowią pracownicy zatrudnieni na podstawie powołania, ich stosunek pracy wygasa z dniem wykreślenia przedsiębiorstwa państwowego z rejestru przedsiębiorców². W takiej sytuacji pracownikowi przysługuje odprawa w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia liczonego jak ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy. Odprawa ta nie przysługuje w wypadku zatrudnienia w spółce na stanowisku równorzędnym lub wyższym³. Do pełnienia funkcji prezesa pierwszego zarządu spółki powstałej w wyniku komercjalizacji powołuje się dyrektora komercjalizowanego przedsiębiorstwa państwowego, chyba że nie wyrazi on zgody na pełnienie tej funkcji.

Bilans zamknięcia przedsiębiorstwa państwowego

Zgodnie z art. 7 ustawy⁴ bilans zamknięcia przedsiębiorstwa państwowego staje się bilansem otwarcia spółki, przy czym suma kapitałów własnych jest równa sumie funduszu założycielskiego, funduszu przedsiębiorstwa i niepodzielonego wyniku finansowego za okres działalności przedsiębiorstwa przed komercjalizacją. Przepis ten wyraża zasadę ciągłości bilansowej. W związku z komercjalizacją przedsiębiorstwa państwowego i jego przekształceniem w spółkę kapitałową sporządza się bilans zamknięcia przedsiębiorstwa państwowego, który na podstawie omawianego przepisu staje się bilansem otwarcia spółki. Oznacza to również stabilizację struktury majątkowej przedsiębiorstwa państwowego i spółki, gdyż wyłącza możliwość częściowego dysponowania majątkiem przedsiębiorstwa państwowego na inne cele. Należy jednak zapamiętać, że powyższy przepis nie znajdzie zastosowania do prywatyzacji bezpośredniej⁵. Sprawozdanie finansowe spółki zaś jest zatwierdzane przez walne zgromadzenie.