Przeciwdziałanie nadmiernym opóźnieniom w regulowaniu zobowiązań handlowych

Nie otrzymując na czas płatności od swoich kontrahentów firmy tracą możliwość bieżącego regulowania własnych zobowiązań. W konsekwencji następuje kumulacja zadłużenia, które przechodzi na następne podmioty gospodarcze w łańcuchu dostaw. Tego typu przedsiębiorstwa tracą możliwości inwestowania w rozwój swojej działalności, a w skrajnym przypadku narażone są na bankructwo i upadłość.

Z tytułu tych opóźnień sprzedawcy towarów i usług (wierzycielowi) przysługują wobec nabywcy (dłużnika) roszczenia w postaci odsetek za zwłokę. Zagadnienia związane z uprawnieniami wierzyciela i obowiązkami dłużnika w związku z terminami zapłaty w transakcjach handlowych, skutkami niewykonania takich obowiązków oraz postępowaniem w sprawie nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych reguluje ustawa o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych.

Wśród narzędzi ochrony wierzycieli wymienić można m.in. skrócenie terminów regulowania zobowiązań, podwyższenie wysokości odsetek ustawowych za zwłokę w zapłacie zobowiązań handlowych, możliwość odstąpienia od całości lub niezrealizowanej części umowy handlowej w sytuacji, gdy ustalony w umowie termin zapłaty przekracza 120 dni, sankcje administracyjne wobec nieuczciwych kontrahentów, traktowanie nieuzasadnionego wydłużania terminów zapłaty w transakcjach handlowych jako czynów nieuczciwej konkurencji oraz ulgi na złe długi na gruncie podatku dochodowego.

Uwzględnienia wymagają również formy zabezpieczenia wierzytelności przed ryzykiem kredytowym związanym z udzieleniem kontrahentowi kredytu handlowego wynikającego z zawarcia z nim transakcji z odroczonym terminem płatności, a także ewentualna późniejsza windykacja tych wierzytelności handlowych.

Odsetki ustawowe

Jeżeli strony transakcji handlowej przewidziały w umowie termin zapłaty dłuższy niż 30 dni, wówczas wierzyciel, który nie jest dużym przedsiębiorcą (tj. przedsiębiorcą, który zatrudnia co najmniej 250 pracowników i którego roczny obrót przekracza 50 mln euro lub roczna suma bilansowa przekracza 43 mln euro) może żądać odsetek ustawowych po upływie 30 dni, licząc od dnia spełnienia świadczenia i doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi, do dnia zapłaty, ale nie dłużej niż do dnia wymagalności świadczenia pieniężnego (tj. wynagrodzenia za dostawę towaru lub wykonania usługi w transakcji handlowej).

Jeżeli strony transakcji handlowej nie przewidziały w umowie terminu zapłaty, wierzycielowi, bez wezwania, przysługują odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych (tj. odsetki w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i dziesięciu punktów procentowych), po upływie 30 dni liczonych od daty realizacji przez niego świadczenia, do dnia zapłaty.

W transakcjach handlowych wierzycielowi, bez wezwania, przysługują odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych, chyba że strony uzgodniły wyższe odsetki, za okres od dnia wymagalności świadczenia pieniężnego do dnia zapłaty, pod warunkiem, że wierzyciel spełnił swoje świadczenie i nie otrzymał zapłaty w terminie określonym w umowie. Termin zapłaty określony w umowie nie może przekraczać 60 dni, licząc od dnia doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi, chyba że strony w umowie wyraźnie ustalą inaczej i pod warunkiem, że ustalenie to nie jest rażąco nieuczciwe wobec wierzyciela. Termin zapłaty określony w umowie nie może przekraczać 60 dni, liczonych od dnia doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi, jeżeli dłużnikiem zobowiązanym do zapłaty za towary lub usługi jest duży przedsiębiorca, a wierzycielem jest mikroprzedsiębiorca, mały przedsiębiorca albo średni przedsiębiorca (do tej kategorii przedsiębiorców należą przedsiębiorstwa, które zatrudniają mniej niż 250 pracowników i których roczny obrót nie przekracza 50 mln euro lub roczna suma bilansowa nie przekracza 43 mln euro). W przypadku, gdy strony ustalą harmonogram spełnienia świadczenia pieniężnego w częściach, termin ten stosuje się do zapłaty każdej części świadczenia pieniężnego.

Wierzyciel może odstąpić od umowy lub ją wypowiedzieć, jeżeli termin zapłaty określony w umowie przekracza 120 dni, liczonych od dnia doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi. Jeżeli wierzyciel wypowiedział umowę, świadczenia pieniężne przysługujące mu od dłużnika z tytułu już dostarczonych towarów lub wykonanych usług stają się wymagalne w terminie 7 dni od dnia wypowiedzenia umowy. Jeżeli wierzyciel nie otrzyma świadczenia pieniężnego w tym terminie, przysługują mu odsetki.

Jeżeli strony transakcji handlowej przewidziały w umowie zbadanie towaru lub usługi celem potwierdzenia ich zgodności z umową, ustalony w umowie termin tego badania nie może być rażąco nieuczciwy wobec wierzyciela i nie może przekraczać 30 dni, licząc od dnia otrzymania towaru lub usługi. Jeżeli dłużnik otrzymał fakturę lub rachunek, potwierdzające dostawę towaru lub wykonanie usługi, przed dniem rozpoczęcia ich badania lub w trakcie tego badania, termin zapłaty jest liczony od dnia zakończenia badania towaru lub usługi.

W transakcjach handlowych, w których dłużnikiem jest duży przedsiębiorca, a wierzycielem jest mikroprzedsiębiorca, mały przedsiębiorca lub średni przedsiębiorca, zastrzeżenie umowne wyłączające albo ograniczające prawo wierzyciela do przelewu wierzytelności staje się bezskuteczne, jeżeli zapłata nie nastąpiła w terminie określonym w umowie, a jeżeli tego terminu w umowie nie określono – od dnia wymagalności świadczenia pieniężnego.

Uwzględnienia wymaga, że minister właściwy do spraw gospodarki ogłasza, w drodze obwieszczenia, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych.