Elementy analizy statystycznej danych w firmie

Dane powtarzające się, charakteryzujące daną zbiorowość statystyczną, można grupować według różnych warunków, tworząc podzbiorowości. Różnicą między analizą danych a badaniem statystycznym jest to, że badania statystyczne rzadko obejmują wszystkie jednostki badanej zbiorowości statystycznej. Z reguły badaniem objęta jest określona próba, tj. część zbiorowości. Badania statystyczne dotyczą zjawisk masowych występujących w różnych dziedzinach życia, a ich prowadzeniem zajmują się różne podmioty, w tym przedsiębiorstwa, które prowadzą badania statystyczne we własnym zakresie i na własne potrzeby, np. badanie liczby klientów korzystających z usług firmy w podziale na wiek, płeć i wykształcenie. Będzie to stanowiło podstawę do korekty przygotowywanej oferty handlowej z uwzględnieniem potrzeb konkretnych klientów.

Można wyróżnić następujące etapy badania statystycznego:

• projektowanie (przygotowanie) badania – sformułowanie całościowej koncepcji metodologicznej badania;
• obserwacja statystyczna (empiryczna) – zbieranie danych statystycznych o wariantach cech i jednostkach zbiorowości statystycznej; na tym etapie należy ustalić wartości cech wszystkich jednostek zbiorowości (w przypadku badania pełnego) lub wybrać próbę zbiorowości (do badania częściowego);
• opracowanie i prezentacja materiału statystycznego – przetwarzanie zebranych podczas obserwacji danych; na tym etapie należy pogrupować i zliczyć pozyskane dane oraz opracować je w celu ułatwienia analizy odbiorcom;
• analiza statystyczna – analiza danych, wnioskowanie, opracowanie. Są jej poddawane wszystkie zebrane i opracowane dane statystyczne.

Struktura planu badania statystycznego może się różnić w zależności od dziedziny, w ramach której przeprowadzane jest badanie.

Analiza statystyczna to końcowy etap badania statystycznego. Ma na celu wyciągnięcie wniosków z zebranych i opracowanych wcześniej danych statystycznych. Analiza statystyczna znajduje zastosowanie w wielu dziedzinach życia, pracy i nauki. Wyniki analiz można zaprezentować w przeróżny sposób, wykorzystać metody prezentacji graficznej, tabele, dodać wyjaśnienia i wnioski.

Analizy statystyczne mogą mieć formę opisu statystycznego lub wnioskowania statystycznego. Analiza w formie opisu wykorzystuje metody statystyki opisowej i prezentuje dane przy użyciu średnich, zmienności, asymetrii oraz koncentracji. Wnioskowanie statystyczne jest natomiast stosowane w analizie statystycznej, która ma na celu prezentację wyników uogólnianych na całość populacji. We wnioskowaniu stosuje się metody statystyki matematycznej. Bez względu na formę analiza statystyczna zawsze ma na celu prezentację badań dotyczących faktów, osób i zjawisk masowych.

Celem analizy statystycznej jest pozyskanie jak największej wiedzy z pozyskanych danych. Aby zbiór danych był dobrą bazą do analizy statystycznej, należy:

• uzgodnić, jaką wiedzę o badanym zjawisku mają dostarczyć dane;
• zaplanować badanie;
• podsumować zbiór danych z obserwacji, podkreślając tendencje, ale rezygnując ze szczegółów.

Właściwości, które różnicują jednostki statystyczne między sobą, nazywa się cechami zmiennymi. Przedmiotem badania statystycznego są zbiorowości składające się z jednostek mających jedną lub kilka cech wspólnych (stałych) oraz jedną lub wiele cech (zmiennych) je różnicujących.

Firmy stosują w swojej działalności różne metody badań statystycznych, w tym m.in. badanie pełne (wszelkiego rodzaju sprawozdawczość, przede wszystkim finansowa), badania oparte na próbie oraz szacunek statystyczny (oszacowanie wielkości obrotów nowo otwieranego sklepu w miejscowości o określonej liczbie mieszkańców na podstawie wielkości obrotów już funkcjonujących sklepów w miejscowości o podobnej liczbie mieszkańców). W firmie prowadzone są zarówno badania ciągłe (np. ewidencja czasu pracy pracowników, ewidencja stanu gotówki w kasie), badania okresowe (okresowy wynik finansowy), jak również badania sporadyczne (dotyczące konkretnego przedmiotu badania istotnego w danym momencie dla kierownictwa jednostki).

Dobór próby jest stosowany w firmie dosyć często – np. przy wyborze produktów przedsiębiorstwa, które mają być poddane kontroli jakości. Aby wyniki były miarodajne, należy przyjąć jedną z technik losowego doboru jednostek do próby, np. dobór systematyczny z zastosowaniem interwału losowania. Dobór próby jest też stosowany w badaniach audytowych w firmie podczas rewizji finansowej czy podczas przeprowadzania audytów wewnętrznych. W celu dokonania oceny prawidłowości przebiegu procesu dokonuje się wyboru próby objętej szczegółowym badaniem audytowym. Dobór próby może być również celowy, wówczas są to jednostki typowe, przeciętne z danej zbiorowości albo jednostki wyróżniające się pozytywnie lub negatywnie. Można także stosować dobór kwotowy (proporcjonalny) zapewniający zgodność proporcji w próbie z proporcjami w całej zbiorowości, dobór przez eliminację lub dobór przypadkowy.

Celem analizy zbioru danych są: analiza struktury zbioru danych (rozkłady empiryczne zmiennej) oraz odkrywanie i badanie zależności występujących między zmiennymi, m.in. za pomocą modułów statystycznych w arkuszach kalkulacyjnych. Często stosuje się w firmach do analizy danych ekonomicznych analizę zmian zjawiska w czasie, budując szereg czasowy, wyznaczając trend i dynamikę zjawiska, np. kształtowanie się sprzedaży produktów danej firmy. Dzięki zastosowaniu metod statystycznych firma może uzyskać bardziej szczegółowy wgląd w swoje dane.

Analiza statystyczna pomaga rozwiązywać problemy w zakresie:

• zwiększenia lojalności klientów poprzez badanie ich zadowolenia,
• trafniejszego wyszukiwania odpowiedniego rynku zbytu poprzez analizę segmentacji rynku,
• tworzenia bardziej skutecznych strategii poprzez badanie rynku,
• skutecznego zarządzania jakością produktów i usług poprzez kontrole jakości,
• wykorzystywania ukrytych możliwości handlowych poprzez ocenę sprzedaży na określonym terenie,
• oceny dochodowości rynku,
• redukowania awarii i liczby reklamacji,
• skutecznego planowania produkcji poprzez prognozę sprzedaży,
• skutecznej rekrutacji pracowników opartej na analizie ich osiągnięć,
• zmniejszenia fluktuacji kadr na podstawie oceny zadowolenia pracowników,
• tworzenia atrakcyjnego i skutecznego systemu motywowania pracowników poprzez analizę benefitów dla pracowników.

Wśród metod wykorzystywanych w analizie statystycznej można wyróżnić:

• analizę wariancji,
• analizę korelacji,
• analizę regresji,
• analizę czynnikową,
• analizę szeregów czasowych.