Testy na utratę wartości aktywów – case study

Zmniejszenie wartości składników bilansu może nastąpić w dwojaki sposób – poprzez odpis amortyzacyjny lub odpis aktualizujący wartość. O ile wykonywanie odpisów amortyzacyjnych nie budzi zwykle większych wątpliwości, o tyle wykonywanie odpisów aktualizujących nie zawsze jest tak oczywiste. Przesłanki, które wskazują na utworzenie takiego odpisu, są bowiem bardzo różnorodne. Kiedy już jednak zostanie ustalone, że zaistniała konieczność dokonania odpisu aktualizującego wartość, nasuwa się pytanie, o jaką kwotę w istocie należy zaktualizować dany składnik aktywów. W tym celu należy wykonać test na utratę wartości aktywów, którego procedura została szczegółowo opisana w Krajowym Standardzie Rachunkowości nr 4 „Utrata wartości aktywów”. Zgodnie z KRS 4 utrata wartości składnika majątkowego następuje w momencie częściowej lub całkowitej utraty zdolności do przynoszenia jednostce korzyści ekonomicznych. Korzyści ekonomiczne należy natomiast rozumieć jako wymierny potencjał przyczyniania się przez składnik majątku (indywidualnie lub wspólnie z innymi składnikami aktywów) do:

• powstawania i zbywania produktów (wyrobów, usług) i towarów stanowiących przedmiot działalności operacyjnej jednostki oraz utrzymywania inwestycji, z których jednostka, na podstawie uzasadnionych przesłanek, może oczekiwać przyszłych wpływów środków pieniężnych, lub
• ograniczania przyszłych operacyjnych wydatków pieniężnych, lub
• zamiany aktualnej jego formy na przyszłe wpływy środków pieniężnych, także gdy można przewidywać łańcuch kolejnych zamian jednej formy składnika aktywów na inne, jednak z perspektywą wpływu, w końcowym ogniwie, środków pieniężnych, lub
• zmniejszania wydatków z tytułu przyszłej spłaty aktualnych lub przyszłych zobowiązań jednostki¹.

Chcąc określić utratę wartości, należy ustalić tzw. wartość odzyskiwalną, której wielkość jest uzależniona od wartości handlowej oraz wartości użytkowej aktywów.

Wartość handlowa jest równa możliwej do uzyskania cenie sprzedaży netto danego składnika majątku. W sytuacji, gdy ustalenie ceny sprzedaży jest niemożliwe, wówczas za wartość handlową aktywa przyjmuje się jego wartość godziwą, pomniejszoną o przewidywane koszty sprzedaży (z wyłączeniem kosztów finansowych i obciążeń z tytułu podatku dochodowego)².

Wartość użytkowa z kolei wynika z przydatności gospodarczej danego składnika aktywów. W odniesieniu do aktywów trwałych wyznacza się ją jako wartość zdyskontowanych przyszłych korzyści ekonomicznych netto z obiektu oceny utraty wartości, ustaloną przy założeniu dalszego jego wykorzystywania (utrzymywania)³.

Wartość odzyskiwalna stanowi wyższą z dwóch powyżej przytoczonych wartości (handlowej i użytkowej). Jeżeli wartość odzyskiwalna jest na dzień bilansowy niższa od wartości bilansowej obiektu oceny utraty wartości, wówczas należy dokonać odpisu aktualizującego wartość tego obiektu do wartości odzyskiwalnej⁴.

Warto zauważyć, że nie wszystkie składniki majątku generują korzyści ekonomiczne samodzielnie. Wówczas test na utratę wartości należy przeprowadzić dla najmniejszej możliwej do wyodrębnienia grupy aktywów, które wspólnie wypracowują korzyści ekonomiczne (tzw. ośrodek wypracowujący korzyści ekonomiczne). W wartości tej należy uwzględnić także aktywa wspólne (aktywa służące kilku różnym ośrodkom) oraz wartość firmy przypadającą na ośrodek⁵.