Konsekwencje nowej „relacji cyfrowej” fiskus–podatnik
Na naszych oczach ma miejsce rewolucja w prawie i podatkach. Wraz z rozwojem gospodarczym i wdrażanymi nowymi technologiami cyfryzacji zostaje również poddana sfera komunikacji między państwem a podatnikiem, która w głównej mierze dotyczy kwestii raportowania. Zmiany te prowadzą do objęcia przez państwo większej kontroli nad podatnikiem, co z założenia ma zapobiegać nadużyciom. Relacja taka może przynieść również dużo korzyści dla samego podatnika.
Nowe formy raportowania
Digitalizacja w sferze rachunkowości i podatków jest nieunikniona, a w konsekwencji również kontakt podatnika z urzędem w coraz większym stopniu przybiera formę cyfrową. Fiskus stopniowo odchodzi od tradycyjnych form składania raportów podatkowych na rzecz zeznań w formie elektronicznej. Do takiego sposobu rozliczania są zachęcani podatnicy prywatni, którym rząd znacznie ułatwił składanie zeznań rocznych PIT, udostępniając na stronie https://www.podatki.gov.pl/ gotowe do złożenia deklaracje i umożliwiając również ich modyfikację np. o odliczenia podatkowe.
Inaczej kwestia ta wygląda w przypadku przedsiębiorców. Tutaj sposób rozliczenia jest z góry narzucony, a nieprzestrzeganie ich grozi sankcją finansową. Nakładanie obowiązku elektronicznego sposobu raportowania rozpoczęto od podatku VAT. Od 2018 r. wszyscy przedsiębiorcy zobowiązani są składać deklaracje VAT oraz dane poprzez Jednolity Plik Kontrolny, co całkowicie wyeliminowało papierowe deklaracje VAT. Od 2018 r. jednostki są zobowiązane do sporządzenia rocznego sprawozdania finansowego w formie elektronicznej, których złożenie do KRS jest możliwe wyłącznie przez Internet poprzez podpisanie kwalifikowanym podpisem elektronicznym lub w zaufanym profilu ePUAP. Sprawozdania są również wysyłane w formacie plików JPK, który stanowi jeden spójny sposób raportowania zdarzeń gospodarczych.
Odpowiednie programy komputerowe
Cyfryzacja rachunkowości i raportowania rodzi potrzebę dostosowania odpowiednich ku temu narzędzi. W celu wysyłki danych we właściwym formacie do urzędu skarbowego podatnik musi wyposażyć się w odpowiedni program informatyczny, który będzie obsługiwał format Jednolitego Pliku Kontrolnego oraz Centralnego Rejestru Faktur. Faktura w formie elektronicznej nie może występować w formacie pdf, tylko pokazywać jedynie obraz. Będzie ona musiała być zapisana w odpowiednim formacie, tak by program informatyczny mógł odczytać z niej odpowiednie dane.
Dostosowanie oprogramowania informatycznego właściwego do celów podatkowych i rachunkowych niesie za sobą dodatkowe koszty, a także czas na ich odpowiednie wdrożenie. Należy również spojrzeć na to jak na inwestycję, gdyż w dłuższym okresie taka forma skróci czas sporządzania rozliczeń podatkowych oraz ich wysyłki.
Kontrole podatkowe bardziej skuteczne
Wprowadzane zmiany skutkują tym, że przedsiębiorca jest w centrum zainteresowania fiskusa. Obowiązek raportowania nie tylko deklaracji, ale również danych w JPK lepiej pokazuje całościową kondycję jednostki oraz zarejestrowanych zdarzeń gospodarczych, dając w ten sposób możliwość weryfikacji ich prawidłowości.
Kontrole skarbowe nabierają innego charakteru – są mniej „losowe”. Urzędy skarbowe mają większy dostęp do szczegółowych danych i dzięki temu mogą wybrać do kontroli podatnika, u którego z większym prawdopodobieństwem można znaleźć nieprawidłowości. Programy, z których korzystają urzędnicy, odpowiednie algorytmy i tzw. twarda analityka otrzymanych plików JPK w szybki sposób weryfikują otrzymane dane.
Konsekwencją cyfryzacji jest także to, że każda firma sprawdzana jest systematycznie i w sposób ciągły, co prowadzi do wzrostu efektywności kontroli, które z roku na rok zwiększają kwotę ustaleń podczas czynności sprawdzających. Tradycyjna kontrola w siedzibie podatnika staje się zatem uwieńczeniem całego procesu kontroli.
Taki sposób funkcjonowania fiskusa powoduje, że łatwiej wychwycić oszustwa podatkowe. Bardziej szczegółowa analiza danych utrudnia i ogranicza działania nieuczciwych przedsiębiorstw. Każde nadużycie i oszustwo podatkowe skutkuje uszczupleniem Skarbu Państwa. Działania te prowadzą do zwiększenia wpływów do budżetu państwa. Większa kontrola ogranicza nieuczciwą konkurencję, co pozytywnie odbija się również na przedsiębiorcach działających zgodnie z panującymi przepisami.
Wprowadzenie JPK i rozszerzanie jego zakresu o kolejne strefy raportowania do fiskusa, a także wdrożenie CRF i progu transakcji gotówkowych oraz możliwość udostępniania na wezwanie urzędu pliku JPK_WB dotyczącego wyciągów bankowych – pozwoli urzędom na dokładną kontrolę wydatków przedsiębiorstw za ściśle określone faktury. Ponadto dokładna analiza plików JPK umożliwia przeprowadzenie kontroli krzyżowych oraz wychwycenie procedur tzw. karuzeli podatkowych.
Tak wnikliwe analizowanie przez urzędy działalności przedsiębiorstw budzi w wielu podatnikach sprzeciw i niepokój, jednak na dłuższą metę prowadzi to do ograniczenia bądź w dłuższym okresie nawet zlikwidowania przestępczości podatkowej.
Większe bezpieczeństwo
Cyfryzacja i zmiany w kontroli podatków sprawiają, że podatnik przedsiębiorca, który nie zawsze ma kontrolę nad danymi wysłanymi do administracji państwowej, może zostać obciążony dotkliwymi karami pieniężnymi lub być przedmiotem uciążliwego postępowania. Jest to jeden z negatywnych skutków zmian, tym bardziej że przebiegają one gwałtownie, przez co u przedsiębiorców rodzi się niepewność co do prawidłowego postępowania zgodnego z nowymi przepisami.
Obecnie coraz więcej danych o firmie jest dostępnych administracji państwowej, gdyż są jej dostarczane na bieżąco. Zwykły przedsiębiorca nie jest w stanie zebrać tylu informacji o swoim kontrahencie biznesowym. W tym celu została stworzona biała lista podatników VAT, która ma dostarczyć informacji na temat kontrahentów i tym samym ułatwić prowadzenie relacji biznesowych. Biała lista podatników została uruchomiona od 1 września 2019 r. Można w niej znaleźć takie informacje jak numery rachunków bankowych, na które należy dokonywać wpłat, wykaz podatników, którym odmówiono rejestracji na podatek VAT, oraz tych, którzy zostali z niej wykreśleni. Lista ta ma na celu również zadbanie o to, by środki pieniężne trafiły na odpowiedni rachunek bankowy. Jeżeli przedsiębiorca zapłaci kontrahentowi kwotę powyżej 15 tys. zł na rachunek bankowy, którego nie ma na białej liście podatników, wówczas nie będzie mógł zaliczyć tej kwoty w koszty uzyskania przychodu, a także będzie obciążony odpowiedzialnością solidarną ze swoim kontrahentem za zaległości podatkowe dotyczące podatku VAT z tej transakcji. Celem powstania białej listy jest oczyszczanie rynku z oszustw podatkowych oraz ostrzeżenie uczciwych przedsiębiorców przed nieuczciwą konkurencją.
Podobny efekt ma przynieść mechanizm podzielonej płatności, którego celem jest oczyszczenie rynku z oszustw podatkowych oraz zwiększenie komfortu działania uczciwych podatników. Osobny rachunek VAT, do którego przedsiębiorca ma ograniczoną dostępność, może zmniejszyć jego płynność finansową, dlatego też ustawodawca umożliwił właścicielom firm dokonywanie z tego rachunku opłat podatkowych oraz opłacanie składek ZUS.
Lepsza współpraca
Wprowadzone zmiany mają głównie na celu niwelowanie przestępstw i nadużyć podatkowych, ale też budowanie dobrych relacji z uczciwymi przedsiębiorcami. Okres ich wprowadzania jest gorący i budzi wiele pytań, ale w dłuższym okresie cyfryzacja mechanizmu kontroli podatków ma ułatwić komunikację z administracją państwową, dzięki czemu w krótszym czasie przedsiębiorca będzie w stanie przekazać więcej potrzebnych danych. Taki system ma też ułatwić funkcjonowanie na rynku przedsiębiorcom działającym zgodnie z przepisami prawa oraz utrudnić działania oszustom podatkowym, co ograniczy nieuczciwą konkurencję. Poprawi to bezpieczeństwo i komfort działania na polskim rynku. Cyfryzacja i większa kontrola pozytywnie wpłyną również na budżet Skarbu Państwa dzięki zmniejszeniu poziomu nadużyć podatkowych. W perspektywie czasu nowy system daje nadzieję na lepszą współpracę w relacji państwo – podatnik, który czując większą troskę ze strony państwa, wykaże wobec niego większe zaufanie.
