Co się zmienia w zasadach składania korekty
Od 1 stycznia 2022 r., składając korektę części ewidencyjnej JPK_VAT, nie trzeba dodatkowo składać czynnego żalu. Ograniczona została jednak „skuteczność” takiej korekty. Podatnik nie uniknie odpowiedzialności karnej, składając korektę deklaracji lub ewidencji wtedy, gdy organ podatkowy ujawnił już to przestępstwo lub wykroczenie skarbowe w ramach prowadzonego postępowania albo wszczął już postępowanie.
Przepisy regulujące korektę deklaracji zamieszczone są przede wszystkim w Ordynacji podatkowej (art. 81 i 81b). Nie zmieniły się one w ramach pakietu zmian określanego mianem Polski Ład. Zmianie uległ natomiast (z dniem 1 stycznia 2022 r.) art. 16a Kodeksu karnego skarbowego (Kks) przewidujący wyłączenie odpowiedzialności za przestępstwo lub wykroczenie podatkowe, jeżeli podatnik złożył skuteczną korektę deklaracji. Zmiana ta ma dwie strony – zarówno tę korzystną dla podatników, jak i tę niekorzystną.
Korekta ewidencji bez czynnego żalu
Od 1 października 2020 r. podatników VAT obowiązuje składanie elektronicznego dokumentu JPK_VAT zawierającego dwie odrębne części: deklarację VAT i ewidencję VAT. Przepis art. 16a Kks wyłączał odpowiedzialność karną wyłącznie w odniesieniu do złożenia korekty deklaracji. Nie wyłączał tej odpowiedzialności w przypadkach odnoszących się do przesłania nierzetelnej lub wadliwej ewidencji, przewidzianej w art. 61a Kks. W celu uwolnienia się od tej odpowiedzialności podatnik musiał więc – oprócz złożenia korekty deklaracji – złożyć osobne pismo zawierające tzw. czynny żal, czyli oświadczenie o popełnieniu przestępstwa albo wykroczenia skarbowego – w tym przypadku polegającego na złożeniu błędnej ewidencji VAT. Jeśli podatnik złożył czynny żal zanim organ podatkowy podjął własne czynności w sprawie błędnej ewidencji, to jego odpowiedzialność z art. 61a Kks była wyłączana (na podstawie art. 16 Kks, który nie uległ zmianie w ramach Polskiego Ładu).
Zmiana art. 16a Kks powoduje, że przewidziane w nim wyłączenie odpowiedzialności obejmuje już także część ewidencyjną JPK_VAT. Efekt więc jest taki, że skuteczna korekta JPK_VAT wyłącza odpowiedzialność za złożenie zarówno błędnej deklaracji (art. 56 Kks), jak i błędnej ewidencji (wspomniany art. 61a Kks). Można więc podsumować, że zyskuje się dwa w jednym.
Skuteczność korekty deklaracji i ewidencji z dodatkowymi warunkami
W myśl dotychczasowego brzmienia art. 16a Kks jedynym warunkiem wyłączenia odpowiedzialności karnej było to, że podatnik dopłacił w całości podatek pomniejszony przez błąd w deklaracji i zrobił to niezwłocznie lub w terminie wyznaczonym przez organ podatkowy.
Nowe brzmienie art. 16a Kks powyższy warunek niekaralności utrzymuje i dodaje do niego nowy. Otóż z brzmienia art. 16a § 3 Kks wynika, że odpowiedzialność karna nie zostanie wyłączona:
§
(...) jeżeli przed złożeniem korekty deklaracji lub księgi wszczęto postępowanie przygotowawcze o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe lub ujawniono w toku toczącego się postępowania przygotowawczego to przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe.
Zgodnie z przytoczonym fragmentem nowego przepisu dwie okoliczności mogą wyłączyć przywilej niekaralności. Mianowicie podatnik nie będzie mógł liczyć na uniknięcie odpowiedzialności, jeżeli:
( 1 ) organ wszczął już postępowanie o przestępstwo albo wykroczenie skarbowe popełnione właśnie w związku z błędną deklaracją lub ewidencją;
( 2 ) przestępstwo albo wykroczenie skarbowe popełnione w związku z błędną deklaracją lub ewidencją zostało ujawnione w ramach postępowania karnego w jakiejś innej sprawie.
W obu tych przypadkach podatnik w momencie składania korekty nie musi wiedzieć o zajściu takiej okoliczności. Jeśli więc złoży korektę nie wiedząc o tym, a potem organ odmówi wyłączenia odpowiedzialności, twierdząc, że nastąpiła któraś z tych dwóch okoliczności, podatnik powinien sprawdzić, czy rzeczywiście tak było. W przypadku okoliczności z pkt. 1 jest to łatwe, gdyż wszczęcie postępowania jest czynnością formalną, która musi być potwierdzona dokumentem znajdującym się w aktach sprawy karnej. Natomiast ujawnienie się innego czynu w ramach postępowania o jakiś inny czyn (pkt 2) to czynność niesformalizowana, wobec czego mogą tu powstać spory co do tego, czy aby na pewno w dniu złożenia przez podatnika korekty ujawnienie się błędu właśnie korygowanego już nastąpiło i to w ramach postępowania karnego.
Należy przy tym podkreślić, że nowy warunek wyłączenia odpowiedzialności karnej dotyczy korekty wszelkich deklaracji podatkowych, a także korekty ewidencji w ramach korekty JPK_VAT.
Przypisy / Źródła
- art. 81, art. 81b ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa - j.t. Dz.U. z 2021 r. poz. 1540; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 2105
- art. 16, art. 16a, art. 61a ustawy z 10 września 1999 r. – Kodeks karny skarbowy – j.t. Dz.U. z 2021 r. poz. 408; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 2105
