Nowa ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu – obowiązki dla biur rachunkowych i przedsiębiorców

Ustawa wskazuje na 25 kategorii podmiotów obowiązanych do stosowania jej regulacji. Wśród nich znajdują się zarówno te jednostki, które już teraz są objęte obowiązkami wynikającymi z obecnie obowiązującej ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy, takie jak np. podmioty prowadzące działalność w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych, jak i nowe kategorie podmiotów obowiązanych do stosowania środków bezpieczeństwa finansowego.

Według nowych przepisów do jednostek obowiązanych zostali zaliczeni:

• przedsiębiorcy niebędący innymi instytucjami obowiązanymi, świadczący usługi polegające na:
  • tworzeniu osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej,
  • pełnieniu funkcji członka zarządu lub umożliwianiu innej osobie pełnienia tej funkcji lub podobnej funkcji w osobie prawnej lub jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej,
  • zapewnianiu siedziby, adresu prowadzenia działalności lub adresu korespondencyjnego oraz innych pokrewnych usług osobie prawnej lub jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej,
  • działaniu lub umożliwieniu innej osobie działania jako powiernik trustu, który powstał w drodze czynności prawnej,
  • działaniu lub umożliwieniu innej osobie działania jako osoba wykonująca prawa z akcji lub udziałów na rzecz podmiotu innego niż spółka notowana na rynku regulowanym podlegającym wymogom dotyczącym ujawniania informacji zgodnie z prawem Unii Europejskiej lub podlegająca równoważnym standardom międzynarodowym;
• podmioty, które prowadzą działalność gospodarczą polegającą na świadczeniu usług w zakresie:
  • wymiany pomiędzy walutami wirtualnymi (w szczególności kryptowalutami) i prawnymi środkami płatniczymi oraz pomiędzy poszczególnymi walutami wirtualnymi,
  • pośrednictwa w wymianie walutami wirtualnymi,
  • prowadzenia rachunków dla klientów tzw. hot wallets/online wallets;
• przedsiębiorcy prowadzący działalność polegającą na udostępnianiu skrytek sejfowych;
• instytucje pożyczkowe w rozumieniu ustawy z 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. z 2016 r., poz. 1528 oraz z 2017 r., poz. 819).

Ograniczenia transakcji gotówkowych

Nowe przepisy obniżają limit transakcji gotówkowych (z 15 000 euro do 10 000 euro), od którego fundacje, stowarzyszenia posiadające osobowość prawną oraz przedsiębiorcy stają się zobowiązani do wykonywania obowiązków wynikających z ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy. Według nowej ustawy fundacje i stowarzyszenia posiadające osobowość prawną oraz przedsiębiorcy stają się bowiem jednostkami obowiązanymi w zakresie, w jakim przyjmują lub dokonują płatności w gotówce o wartości równej lub przekraczającej równowartość 10 000 euro, bez względu na to, czy płatność jest przeprowadzana jako pojedyncza operacja, czy kilka operacji, które wydają się ze sobą powiązane.

Obowiązki instytucji obowiązanych

Wszystkie instytucje obowiązane wymienione w ustawie o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu mają obowiązek stosowania środków bezpieczeństwa finansowego oraz powiadamiania Generalnego Inspektora Informacji Finansowej (GIIF) o okolicznościach, które sugerują podejrzenie popełnienia przestępstwa prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu. Do GIIF mają też być zgłaszane podejrzenia, że określona transakcja lub wartości majątkowe mogą mieć związek z przestępstwami.

Zgodnie z art. 156 ust. 1 nowej ustawy kto, działając w imieniu lub na rzecz instytucji obowiązanej:

• nie dopełnia obowiązku przekazania Generalnemu Inspektorowi zawiadomienia o okolicznościach, które mogą wskazywać na podejrzenie popełnienia przestępstwa prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu, lub obowiązku przekazania Generalnemu Inspektorowi zawiadomienia o powzięciu uzasadnionego podejrzenia, że określona transakcja lub wartości majątkowe będące przedmiotem tej transakcji mogą mieć związek z praniem pieniędzy lub finansowaniem terroryzmu,
• przekazuje Generalnemu Inspektorowi nieprawdziwe lub zataja prawdziwe dane dotyczące transakcji, rachunków lub osób

– podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Nowe rozwiązania w zakresie środków bezpieczeństwa finansowego

Nowe przepisy wyraźnie akcentują zasadę podejścia opartego na ocenie ryzyka prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu przez instytucje obowiązane. Aby przygotować lub aktualizować krajową ocenę ryzyka, GIIF będzie mógł żądać od instytucji obowiązanych przekazania przygotowanych przez nie ocen ryzyka oraz innych informacji, które mogą mieć wpływ na tę ocenę. Jednym z obowiązków instytucji obowiązanych jest bowiem opracowywanie i przechowywanie ocen ryzyka.

Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych (CRBR)

Aby zapewnić bezpieczeństwo uczestników obrotu gospodarczego (a także wykonanie obowiązków nałożonych przez ustawę o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy), zostanie utworzony Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych (CRBR). Będzie to system teleinformatyczny służący przetwarzaniu informacji o beneficjentach rzeczywistych niektórych podmiotów (o charakterze korporacyjnym). Informacje zgromadzone w CRBR pozostaną jawne.

Procedury wewnętrzne

Biura rachunkowe (oraz wszystkie inne instytucje obowiązane wskazane w ustawie) mają obowiązek wprowadzenia i posiadania nowej wewnętrznej procedury w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (tzw. wewnętrznej procedury).

Zgodnie z regulacjami wprowadzonymi w nowej ustawie wewnętrzna procedura instytucji obowiązanej powinna określać, z uwzględnieniem charakteru, rodzaju i rozmiaru prowadzonej działalności, zasady postępowania stosowane w instytucji obowiązanej i obejmować w szczególności określenie:

• czynności lub działań podejmowanych w celu ograniczenia ryzyka prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu i właściwego zarządzania zidentyfikowanym ryzykiem prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu;
• zasad rozpoznawania i oceny ryzyka prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu związanego z danymi stosunkami gospodarczymi lub transakcją okazjonalną, w tym zasad weryfikacji i aktualizacji uprzednio dokonanej oceny ryzyka prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu;
• środków stosowanych w celu właściwego zarządzania rozpoznanym ryzykiem prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu związanym z danymi stosunkami gospodarczymi lub transakcją okazjonalną;
• zasad stosowania środków bezpieczeństwa finansowego;
• zasad przechowywania dokumentów oraz informacji;
• zasad wykonywania obowiązków obejmujących przekazywanie Generalnemu Inspektorowi informacji o transakcjach oraz zawiadomieniach;
• zasad upowszechniania wśród pracowników instytucji obowiązanej wiedzy z zakresu przepisów o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu;
• zasad zgłaszania przez pracowników rzeczywistych lub potencjalnych naruszeń przepisów z zakresu przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu;
• zasad kontroli wewnętrznej lub nadzoru zgodności działalności instytucji obowiązanej z przepisami o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu oraz zasadami postępowania określonymi w wewnętrznej procedurze.

Wewnętrzna procedura instytucji obowiązanej przed jej wprowadzeniem do stosowania podlega akceptacji przez kadrę kierowniczą wyższego szczebla.

Nowa ustawa nie zawiera przepisów przejściowych uprawniających do dalszego stosowania procedur wewnętrznych przyjętych na podstawie poprzedniej ustawy. Oznacza to, że jednostki, które mają już wdrożone procedury w tym zakresie, powinny opracować i przyjąć do stosowania nowe procedury wewnętrzne przygotowane na podstawie nowych regulacji ustawowych.

Kary administracyjne

Za niedopełnienie obowiązków wynikających z ustawy (w tym m.in. nieposiadanie i nieprzestrzeganie stosownych procedur bezpieczeństwa) instytucja obowiązana może być ukarana karą administracyjną.

Karami administracyjnymi są:

• publikacja informacji o instytucji obowiązanej oraz zakresie naruszenia przepisów ustawy przez tę instytucję w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie podmiotowej urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw finansów publicznych;
• nakaz zaprzestania podejmowania przez instytucję obowiązaną określonych czynności;
• cofnięcie koncesji lub zezwolenia albo wykreślenie z rejestru działalności regulowanej;
• zakaz pełnienia obowiązków na stanowisku kierowniczym przez osobę odpowiedzialną za naruszenie przez instytucję obowiązaną przepisów ustawy, przez okres nie dłuższy niż rok;
• kara pieniężna (nakładana do wysokości dwukrotności kwoty korzyści osiągniętej lub straty unikniętej przez instytucję obowiązaną w wyniku naruszenia albo – w przypadku gdy nie jest możliwe ustalenie kwoty tej korzyści lub straty – do wysokości równowartości kwoty 1 000 000 euro).