Zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym

Zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym jest sprawozdaniem sporządzanym w celu dostarczenia jego odbiorcom informacji o zmianach, jakie nastąpiły w poszczególnych składnikach kapitału (funduszu) własnego, wraz z podaniem ich przyczyn. Z tego sprawozdania można uzyskać także informacje na temat wielkości przychodów i kosztów odniesionych bezpośrednio na kapitał (fundusz) własny, z pominięciem rachunku zysków i strat, np. na skutek korekty błędów, wyceny instrumentów finansowych, wyników na operacjach związanych z akcjami lub udziałami własnymi. W zestawieniu zmian w kapitale (funduszu) własnym przestawiany jest także proponowany podział zysku lub sposób pokrycia straty. Jak więc można zauważyć, sprawozdanie to dostarcza informacji pozwalających na analizę dynamiki zmian oraz struktury poszczególnych elementów kapitału (funduszu) własnego. Aby jednak było ono przydatne dla odbiorców, powinno być sporządzone z odpowiednią dla danej jednostki szczegółowością, tj. z podaniem sposobu finansowania zwiększeń kapitału (funduszu) własnego oraz przyczyn jego zmniejszenia.

Informacje zawarte w zestawieniu zmian w kapitale (funduszu) własnym

Zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym jest uzupełnieniem informacji o jednostce i obejmuje informacje o zmianach w poszczególnych składnikach kapitału (funduszu) własnego za bieżący okres sprawozdawczy (dane sprawozdawcze) i poprzedni rok obrotowy (dane porównawcze). Jeśli zestawienie to sporządzane jest za inny okres sprawozdawczy niż rok obrotowy, to wykazywane są w nim dane za bieżący okres sprawozdawczy i poprzedni rok obrotowy. Wykazane dane obejmują stany poszczególnych składników kapitału na początek tych okresów, zmiany, tj. zwiększenia i zmniejszenia, jakie w tych okresach miały miejsce, oraz stany na koniec okresów.

W ustawie, jako załączniki, przedstawione są wzory zestawienia zmian w kapitale (funduszu) własnym, które mają charakter otwarty, tj. określają minimalną szczegółowość, z jaką sprawozdanie powinno być sporządzone. Aby zatem zwiększyć użyteczność tego sprawozdania, jednostka może uszczegółowić zakres tytułów zmian, tj. zwiększeń i zmniejszeń poszczególnych kapitałów. Jeśli natomiast w jednostce nie wystąpiły informacje dotyczące poszczególnych pozycji sprawozdania finansowego zarówno w roku obrotowym, jak i za rok poprzedzający rok obrotowy, to przy sporządzaniu sprawozdania finansowego pozycje te należy pominąć. W ostatniej pozycji sprawozdania należy przedstawić informację o przewidywanym stanie kapitału (funduszu), który prawdopodobnie będzie pozostawał w dyspozycji jednostki. W tej pozycji nie są podawane dane porównawcze.

Dane liczbowe wykazywane w zestawieniu zmian w kapitale (funduszu) własnym na początek okresu (BO) i na koniec okresu (BZ) powinny być zgodne z danymi ujętymi w pasywach bilansu w poz. A. Kapitał (fundusz) własny. Wynika to z tego, że w obu tych sprawozdaniach przyjmuje się te same kryteria klasyfikacji kapitałów (funduszy).

Jednostki, które nie są zobowiązane do badania sprawozdania finansowego, nie mają obowiązku sporządzania zestawienia zmian w kapitale (funduszu) własnym. Informacje o zmianach kapitału jednostki te ujawniają w informacji dodatkowej, w części dotyczącej objaśnień do bilansu.

Objaśnienia do zestawienia zmian w kapitale (funduszu) własnym

Zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym składa się z trzech części:

I. Kapitał (fundusz) własny na początek okresu (BO)

II. Kapitał (fundusz) własny na koniec okresu (BZ)

III.
Kapitał (fundusz) własny, po uwzględnieniu proponowanego podziału zysku (pokrycia straty).

W części I sprawozdania występuje pięć podpunktów, które odpowiadają pozycjom wykazywanym w pasywach bilansu w poz. A. Kapitał (fundusz) własny. W związku z tym dane wykazane w zestawieniu zmian w kapitale (funduszu) własnym powinny być zgodne z danymi wykazanymi w bilansie. Jako BO kapitału (funduszu) własnego wykazana jest wartość ujawniona w bilansie zamknięcia roku poprzedniego. BO koryguje się o kwoty wynikające ze zmiany przyjętych zasad (polityki) rachunkowości oraz ujawnione błędy. Kwoty te powodują zmniejszenie lub zwiększenie stanu kapitału z bilansu otwarcia. Kwota korekty spowodowana usunięciem wykrytego błędu jest odnoszona na kapitał (fundusz) własny i jest wykazywana w bilansie jako zysk (strata) z lat ubiegłych, z pomięciem rachunku zysków i strat.

W zestawieniu zmian w kapitale (funduszu) własnym błąd wykazywany jest w roku jego wykrycia i ujęcia w księgach rachunkowych, po uwzględnieniu ewentualnych skutków podatkowych, tj. w wartości netto.

Część II zestawienia, tj. kapitał (fundusz) własny na koniec okresu (BZ), pokazuje stan końcowy kapitału po uwzględnieniu zwiększeń i zmniejszeń zaprezentowanych w części I.

Ustalony na podstawie bilansu otwarcia kapitał własny należy skorygować o wykazane w zestawieniu zmiany w kapitałach. W ten sposób powstaje wykazywany w części II sprawozdania Kapitał (fundusz) własny na koniec okresu (BZ). Jego wartość należy skorygować o kwoty wynikające z decyzji podjętych przez zgromadzenie wspólników, dotyczących podziału zysku lub pokrycia straty. Ostateczną wartość kapitału własnego należy więc wykazać w części III. Kapitał (fundusz) własny, po uwzględnieniu proponowanego podziału zysku (pokrycia straty). Jest to wielkość przewidywanego kapitału (funduszu) własnego, którą będzie dysponować jednostka, jeśli właściciele zdecydują się przyjąć przygotowaną przez zarząd propozycję podziału zysku lub pokrycia straty za rok obrotowy. Propozycja ta przedstawiona jest w informacji dodatkowej sprawozdania w części Dodatkowe informacje i objaśnienia. Nie jest ona dla jednostki wiążąca i może różnić się od ostatecznego, zatwierdzonego podziału zysku lub pokrycia straty.

Aby sporządzenie zestawienia zmian w kapitale własnym poszło sprawnie, warto odpowiednio rozbudować analitykę kont. W tym celu należałoby wyodrębnić konto syntetyczne "Kapitały zasadnicze". W jego ramach należy utworzyć analitykę dla odpowiednich kapitałów, które będą prezentowane w zestawieniu. Następnie jako drugi poziom analityki warto założyć konto odnoszące się do zmian kapitału, w ramach którego należy utworzyć konta informujące o rodzajach zwiększeń oraz zmniejszeń kapitałów.