Ustawa Sarbanesa-Oxleya (SOX) i jej wpływ na spółki oraz audytorów

Kreatywna księgowość, skandale finansowe oraz spadek zaufania jako geneza SOX

Jednej z głównych przyczyn wdrożenia przez Kongres USA w 2002 r. ustawy SOX należy upatrywać w upadku dwóch gigantów – Enron Corporation oraz WorldCom. Enron – amerykański gigant z branży energetycznej ogłosił upadłość 2 grudnia 2001 r. i jak się później okazało był to dopiero początek zawirowań na rynku. Spółka ta jeszcze przed bankructwem zatrudniała blisko 22 tys. osób, a jej obroty wynosiły ok. 100 mld USD w roku 2000. Jednakże już od lat 90. XX wieku wielu analityków zauważało rosnące problemy finansowe firmy, które były sprawnie ukrywane za pomocą działań PR. Finalnie ujawniono i udowodniono liczne oszustwa finansowe Enron polegające na kreatywnej księgowości. Fałszowano dokumentację finansową, ukrywano straty i długi. Dochodziło też do oszustw majątkowych. Co więcej, oskarżono o pomoc w tym procederze firmę audytorską Arthur Andersen (należącą wtedy do tzw. „wielkiej piątki” obok Deloitte, Ernst &Young, KPMG i PricewaterhouseCoopers). Wymienione nadużycia oraz oszustwa doprowadziły do ruiny wielu udziałowców, w tym ówczesnych, jak i dawnych pracowników.

Zaledwie pół roku po ujawnieniu oszustw w Enron, rynkiem wstrząsnął skandal z udziałem potentata z branży telekomunikacyjnej – WorldCom. Firma ta w czerwcu 2002 r., podobnie jak wcześniej Enron, ogłosiła upadłość. Oszustwa w kolejnej dużej firmie w krótkim czasie okazały się sporym szokiem dla inwestorów i doprowadziły do zapaści na giełdach całego świata oraz znacznego spadku zaufania wśród inwestorów. Oszustwo WorldCom polegało na świadomym fałszywym księgowaniu prawie 4 mld dolarów w minionych pięciu kwartałach przed datą ujawnienia prawdy. Ponadto rok przed upadkiem firmy część kosztów księgowano jako inwestycje, co pozwalało na wykazanie zysków i zniekształcenie rzeczywistych wyników finansowych. Audytorem WorldCom, podobnie jak w przypadku Enron, była firma Arthur Andersen.

Kolejne skandale finansowe, choć już poza granicami USA, wywołały takie światowe przedsiębiorstwa, jak m.in. włoski Fiat, francuski Alcatel, niemiecki Kirch czy globalny konglomerat Tyco International. Afery finansowe oraz kolejne wnioski o upadłość doprowadziły do znacznego spadku zaufania inwestorów do rynków finansowych oraz podmiotów na nich funkcjonujących, m.in. doradców inwestycyjnych, audytorów oraz zarządów spółek. By zapobiec pogarszaniu atmosfery, w lipcu 2002 r. na Wall Street przemówienie wygłosił prezydent USA, George W. Bush, ale co ważniejsze – w tym samym roku uchwalono ustawę Sarbanesa-Oxleya (SOX).