Umowa o rachunek powierniczy i umowa escrow – główne zastosowania

Rachunek powierniczy

Zgodnie z art. 59 Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz. U. 1997 Nr 140, poz. 939) na rachunku powierniczym mogą być gromadzone wyłącznie środki pieniężne powierzone posiadaczowi rachunku – na podstawie umowy – przez osobę trzecią. Stronami umowy rachunku powierniczego naotmiast są bank i posiadacz rachunku (powiernik). Umowa ta określa warunki, jakie powinny być spełnione, żeby środki pieniężne osób trzecich wpłacone na rachunek mogły być wypłacone posiadaczowi rachunku. Istotnym jest, że w każdym czasie możliwa jest identyfikacja osób trzecich, które wpłaciły środki pieniężne na ten rachunek oraz obliczenie ich udziału w kwocie zgromadzonej na rachunku powierniczym.

Głównymi zaletami środków zgormadzonych na tym rachunku są fakty, że:

• w razie postępowania egzekucyjnego przeciwko posiadaczowi rachunku powierniczego środki znajdujące się na rachunku nie podlegają zajęciu,
• w razie ogłoszenia upadłości posiadacza rachunku powierniczego środki pieniężne podlegają wyłączeniu z masy upadłości,
• w razie śmierci posiadacza rachunku powierniczego środki znajdujące się na rachunku nie wchodzą do spadku po posiadaczu rachunku.

Powyższe zasady mają zastosowanie tylko w przypadku, kiedy powierzenie środków pieniężnych nastąpiło w wykonaniu umowy z datą pewną.

Powierzający wpłaca pieniądze na rachunek powierniczy po to, żeby zostały przeznaczone na cel ustalony wraz z posiadaczem rachunku. Posiadacz rachunku dysponuje powierzonymi środkami we własnym imieniu, ale jest zobowiązany wobec powierzającego do rozliczenia się ze sposobu ich wykorzystania. Zobowiązany jest także zwrócić te środki pieniężne, które nie zostały wykorzystane w czasie obowiązywania umowy powierniczej. Kwestie te powinna regulować umowa powiernicza, zawarta przez powierzającego z posiadaczem rachunku powierniczego. Pomiędzy umową powierniczą a umową rachunku powierniczego nie występuje formalny związek. Umowa powiernicza nie musi być w ogóle ujawniona bankowi, nie ma takiego wymogu prawnego. Posiadacz rachunku jest dysponentem środków znajdujących się na rachunku powierniczym. Powierzający, pomimo tego że są to jego pieniądze, nie może żądać ich wypłaty do rąk własnych lub na rzecz posiadacza rachunku. Uprawnienie takie przysługuje wyłącznie posiadaczowi rachunku. Nie może on jednak wykorzystać powierzonych mu środków pieniężnych do czasu spełnienia warunków określonych w umowie powierniczej.

Bank nie ma obowiązku kontroli, czy dyspozycja wykorzystania pieniędzy zgromadzonych na rachunku powierniczym została złożona przez posiadacza rachunku zgodnie z umową powierniczą. Taki obowiązek można jednak zapisać w umowie rachunku powierniczego, jeżeli strony tak zdecydują. Powierzający nie ma żadnych uprawnień z tytułu umowy rachunku powierniczego i nie łączy go z bankiem relacja prawna. Nie ma on zatem wpływu na dyspozycje dotyczące rachunku powierniczego oraz nie jest uprawniony do otrzymywania informacji na temat tego rachunku. Jednak obowiązki tego rodzaju po stronie banku również można przewidzieć w treści umowy rachunku powierniczego, zgodnie z wolą stron.