Ubezpieczenie należności – polisa nie tylko na trudne czasy

Polisa, której nie czuć – do czasu

Polisa ubezpieczenia należności jest jednym z tych ubezpieczeń, których realnej ochrony nie odczuwamy na co dzień. Większość zakresów ubezpieczenia, zwłaszcza ubezpieczenia majątku spółki czy komunikacyjne, w gruncie rzeczy są nieco bardziej „namacalne”. Znaczna liczba przedsiębiorców uważa, że zawierane przez nich ubezpieczenia powinny im się przede wszystkim „opłacać” albo chcieliby przynajmniej widzieć realne wyniki związane z ich zawarciem. W końcu ubezpieczenia komunikacyjne (OC posiadaczy pojazdów mechanicznych czy Autocasco) są ubezpieczeniami jak najbardziej namacalnymi, podobnie ubezpieczenia majątku spółki. W przeciwieństwie do nich ubezpieczenie należności jest polisą, która najczęściej leży w segregatorze, a w okresach dobrej koniunktury naszej, jak i naszych kontrahentów może w ogóle nie mieć zastosowania. Prawdopodobnie niektórym osobom już rodzi się w głowie pytanie, „co dokładnie chroni ubezpieczenie należności?” i „kiedy ma ono zastosowanie?”. Otóż polisa ta obejmuje ochroną zaległości finansowe, jakie mogą pojawić się w związku z brakiem płatności ze strony kontrahenta.

Jak już wspomniałem, w okresie dobrej koniunktury, z jaką niezaprzeczalnie mamy do czynienia w czasie ostatnich pięciu lat, ubezpieczenie takie może w znaczącej liczbie sytuacji być wyłącznie polisą „leżakującą” w naszych segregatorach. Należy jednak zaznaczyć, że pomimo ogólnoświatowego wzrostu gospodarczego oraz, jak wskazują dane, znacznej poprawy płynności finansowej przedsiębiorstw w okresie ostatnich 10 lat, wciąż w obrocie krajowym pojawiają się zatory płatnicze (tabela).

Podmiotami, które najbardziej odczuwają braki w terminowych płatnościach, są zwłaszcza firmy małe i średnie, niejednokrotnie zależne od jednego lub kilku dużych kontrahentów. W ich sytuacji nieterminowe płatności lub, co gorsza, ich brak mogą prowadzić do problemów z rozliczeniem dostawców czy podwykonawców. Myślę, że nie ma sensu tu mnożyć czarnych scenariuszy. Zapewne niejeden menedżer spotkał się już z tym problemem.

Należy jeszcze powiedzieć, dlaczego przez wielu tak istotne ubezpieczenie jest tak lekceważone. Jak już wskazałem powyżej, w przeciwieństwie do ubezpieczeń majątkowych czy komunikacyjnych ubezpieczenie należności jest polisą raczej nieużywaną. Będzie miało zastosowanie bardzo rzadko, a mówiąc szczerze, najlepiej, aby było po prostu kosztem w naszej spółce. Jednak podobnie jak w przypadku ubezpieczenia D&O, w momencie gdy pojawią się szkody w postaci zaległości ze strony kontrahentów, możemy liczyć na uregulowanie tych zobowiązań przez ubezpieczyciela, co w dłuższej perspektywie pozwala na zachowanie płynności finansowej naszej spółki. Trzeba także wskazać, zwłaszcza w przypadku poszukiwania nowych kontrahentów czy dostawców poza granicami Polski, że ubezpieczenia takie, pomimo rzeczywistej ochrony naszych należności, pozwalają podmiotom, które decydują się na współpracę z naszą spółką, na spokojny sen. Wiedzą bowiem, że z uwagi na zaległości powstałe u innych kontrahentów nie zmienimy nagle polityki finansowej (wymagając krótszych terminów zapłaty) czy nie będziemy w stanie regulować naszych zobowiązań.

Kiedy zawrzeć ubezpieczenie

Jak można zauważyć na wykresie, pomimo korzystnej koniunktury w przeważającej liczbie sektorów gospodarki można zaobserwować wzrost liczby niewypłacalnych firm. Jak podaje Euler Hermes, w I kwartale 2018 r. niewypłacalność ogłosiło w sumie 260 firm, to jest o 16% więcej niż w tym samym okresie poprzedniego roku¹. Ogólny wzrost niewypłacalności podmiotów na rynku powinien być w gruncie rzeczy ostatnim sygnałem sugerującym rozpatrzenie zawarcia ubezpieczenia należności.

Z podobną sytuacją mieliśmy okazję się spotkać w latach 2008–2009, gdzie w związku z nagłym kryzysem gospodarczym spora liczba firm nie miała możliwości regulowania swoich zobowiązań, a zainteresowanie ubezpieczeniem należności gwałtownie wzrosło. Po zakończonym kryzysie wiele tych firm, na szczęście, pozostało przy ubezpieczeniach należności, jednak zanotowano także zauważalny regres w liczbie zawieranych polis. Przedsiębiorcy, widząc poprawę na rynku, czasami nie dostrzegali potrzeby utrzymywania kosztu związanego z ubezpieczeniem należności. Trzeba jednak pamiętać, że ubezpieczenie to nie jest rozwiązaniem doraźnym. W przypadku gdy wiemy lub widzimy, że jeden z naszych kontrahentów zaczyna mieć problemy z płatnościami, może być już za późno na objęcie go polisą ubezpieczeniową czy ustaleniem dla niego limitu ochrony. Z drugiej strony, mając takie ubezpieczenie, ubezpieczyciel najpewniej będzie w stanie poinformować nas wcześniej o problemach finansowych kontrahenta.