Ku doskonałości w zarządzaniu ryzykiem

W prakseologii nie mówi się o doskonałości zarządzania, ale określa się cechy sprawności działania, nazywane zasadami sprawnego działania, w których podstawowe znaczenie mają¹:

• skuteczność – związana z osiągnięciem zamierzonego skutku, czyli działanie takie jak zarządzanie jest skuteczne, jeśli osiągnęło konkretny cel – wpisuje się zatem w definicję doskonałości, choć nie zakłada ciągłej poprawy;
• korzystność – działanie jest korzystne, gdy uzyskany wynik użyteczny jest większy od poniesionych nakładów – zakłada poprawność wyników – wspiera doskonalenie;
• ekonomiczność – działanie jest ekonomiczne, jeśli stosunek wyniku użytecznego do nakładów jest większy od jeden, jeśli stosunek wyniku użytecznego do nakładów jest równy jeden, to działanie jest neutralne ekonomicznie, jeśli stosunek wyniku użytecznego do nakładów jest mniejszy niż jeden – działanie jest nieekonomiczne – wspiera w doskonaleniu osiąganie zysku finansowego.

Do prakseologicznego stwierdzenia sprawności zarządzania nawiązuje zatem model doskonałości EFQM, który został opracowany przez Europejską Fundację Zarządzania Jakością w 1992 r., jako przeciwwaga dla podobnych modeli i rozwiązań opartych na TQM stosowanych już od wielu lat w Japonii (Deming Award) i USA (Malcolm Baldrige National Quality Award). Inspiracją do stworzenia tego modelu był znaczący wzrost konkurencyjności firm stosujących modele japoński i amerykański². Model doskonałości EFQM jest obecnie stosowany przez dziesiątki tysięcy firm w Europie do doskonalenia swoich systemów zarządzania (nie tylko jak na początku w aspekcie jakości) i poprawy wyników biznesowych. Jest też podstawą wielu systemów informatycznych mających na celu doskonalenie procesu zarządzania.

Model doskonałości EFQM³ to zbiór wymagań oraz wskazówek, jakie organizacja powinna uwzględniać w zarządzaniu. Podkreśla, jakie wyniki należy śledzić, żeby wiedzieć, czy podąża się podczas rozwoju w dobrym kierunku. To również sposób na śledzenie w mierzalny sposób zadowolenia interesariuszy, wpływu na otoczenie, a przede wszystkim działań odpowiedzialnych społecznie. Stanowi on swoisty wzór doskonałości organizacyjnej, nie narzucając gotowych rozwiązań, a jedynie tworząc ramy jej osiągania. Koncepcja modelu ma charakter dynamiczny, tzn. uczenie się i innowacje powodują wzrost potencjału organizacji, co w perspektywie przekłada się na osiągane przez nią wyniki. Model doskonałości EFQM pozwala zmierzyć, w jakiej fazie doskonałości organizacja się znajduje oraz jakie są zasady budowy systemu zarządzania nią. Model jest narzędziem uwypuklającym miękkie (subiektywne) oraz twarde wskaźniki biznesowe⁴. Model doskonałości EFQM zbudowany jest na fundamentalnej koncepcji ciągłego uczenia się, innowacji i doskonaleniu, preferuje raczej zapobieganie niż kontrolę czy inspekcję. Istotnym elementem modelu jest samoocena polegająca na kompleksowym, systematycznym i regularnym przeglądzie działań podejmowanych przez organizację oraz osiąganych wyników. Proces samooceny pozwala organizacji zidentyfikować mocne strony i obszary, w których konieczna jest poprawa. Niezależnie od przyjętej metody samooceny jej wyniki stanowią wiarygodną informację dla planowania działań doskonalących.