Bankowa stopa procentowa a struktura kapitałowa przedsiębiorstw w warunkach pandemii koronawirusa

Niepewność wiąże się ze spadkiem zamówień w efekcie zubożenia społeczeństwa (np. w związku z utratą pracy) i obniżenia popytu na oferowane towary i usługi, zatorami płatniczymi kontrahentów borykających się z trudnościami finansowymi, wzrostem udziału należności przeterminowanych i nieściągalnych, a także wydatkami ponoszonymi na walkę z pandemią i jej skutkami (np. w związku z przestojem w funkcjonowaniu jednostki).

W celu przetrwania i utrzymania się na rynku przedsiębiorcy poszukują odpowiednich, dostosowanych do aktualnych warunków ekonomicznych – źródeł finansowania swojej działalności. Dobór docelowej struktury kapitału, wyznaczony stosowną relacją kapitału własnego i obcego uwarunkowany jest jednak dostępnością i kosztami pozyskania danej kategorii kapitału.

W warunkach aktualnego zagrożenia epidemicznego na szczególną uwagę zasługuje kwestia finansowania przedsiębiorstw za pośrednictwem kapitału obcego w postaci kredytów bankowych. W artykule zaprezentowano mechanizmy i zależności między utrzymywaną – w warunkach pandemii koronawirusa i rosnącej inflacji – na niskim poziomie bankową stopą procentową (będącą instrumentem polityki pieniężnej państwa) a tempem rozwoju krajowej gospodarki oraz skłonnością podmiotów do zadłużania się w formie kredytów bankowych. Omówiono również kwestię odsetek, których wartość określają bankowe stopy procentowe – na gruncie prawa podatkowego i bilansowego.

Pojęcie bankowej stopy procentowej

Bankowa stopa procentowa stanowi kategorię ekonomiczną charakterystyczną dla transakcji realizowanych przez banki w zakresie udzielania kredytów i przyjmowania depozytów. W myśl art. 69 ust. 1 prawa bankowego, w ramach umowy kredytowej bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy (przedsiębiorcy) na czas oznaczony kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a na kredytobiorcy ciąży obowiązek korzystania z niej na warunkach określonych w umowie oraz zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty. Bankowa umowa kredytowa określa m.in. wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany. Uzyskanie kredytu bankowego uwarunkowane jest zdolnością kredytową kredytobiorcy (przedsiębiorcy), rozumianą jako zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w terminach określonych w umowie (art. 70 ust. 1 prawa bankowego). Z kolei, zgodnie z art. 52 ust. 2 pkt 5 prawa bankowego, umowa rachunku bankowego określa m.in. wysokość zastrzeżonego przez jej strony oprocentowania środków pieniężnych zgromadzonych na tym rachunku oraz przesłanki dopuszczalności jego zmiany przez bank, a także terminy wypłaty oraz postawienia do dyspozycji lub kapitalizacji należnych odsetek.

Stopa procentowa w transakcjach kredytowych stanowi cenę wykorzystania przez przedsiębiorcę kapitału obcego w formie kredytu bankowego. Cena ta ustalana jest jako relacja procentu do kwoty wypożyczonego kapitału. Stopa procentowa wyznacza zatem wysokość płaconych na rzecz kapitałodawcy (banku) odsetek z tytułu udostępnienia przez niego kapitału z odroczonym terminem zwrotu (spłaty). Drugostronnie, stopa procentowa może stanowić dla przedsiębiorcy wynagrodzenie (rekompensatę) za rezygnację z dysponowania środkami pieniężnymi i zdeponowanie ich na firmowych rachunkach bankowych (rachunkach rozliczeniowych oraz rachunkach lokat terminowych).