Dekarbonizacja a konkurencyjność przedsiębiorstw. Jak zmiany klimatu i Europejski Zielony Ład wpływają na oczekiwania wobec przedsiębiorstw?

Komisja Europejska w ramach Europejskiego Zielonego Ładu wprowadziła osiągnięcie celu neutralności klimatycznej do 2050 r. Wiąże się to z tym, że wszystkie przedsiębiorstwa będą musiały wprowadzić strategie klimatyczne, które doprowadzą do osiągnięcia całkowitej dekarbonizacji przedsiębiorstw. Każdego roku przepisy będą coraz bardziej zaostrzane, a brak podjęcia działań dążących do neutralności klimatycznej pociągnie za sobą dodatkowe konsekwencje. Sytuacja ta stała się podstawą do określenia tematyki artykułu, która jest ściśle związana z koniecznością realizacji działań redukujących ślad węglowy przedsiębiorstw.

Wpływ zmiany klimatu na oczekiwania wobec przedsiębiorstw

Brak podjęcia jakichkolwiek działań związanych z redukcją emisji gazów cieplarnianych i doprowadzenie do zwiększenia globalnej temperatury o 1,5°C przyniesie katastrofalne skutki. Międzynarodowy Zespół ds. Zmian Klimatu (IPCC) szacuje, że do 2100 r. konsekwencje wywołane globalnym ociepleniem o 1,5°C będą kosztować globalną gospodarkę 54 bln USD. Greenpeace oszacował, że zanieczyszczenie powietrza obciąża globalną gospodarkę już ok. 3,3% rocznego globalnego PKB. W samej Polsce kwota ta wynosi ok. 29 mld USD rocznie. Na ten koszt nakładają się głównie wydatki z tytułu przedwczesnych zgonów, obniżenie oczekiwanej długości życia, chorób wynikających z zanieczyszczenia atmosfery oraz absencja w pracy².

Zmiany klimatyczne, a raczej potencjalna katastrofa klimatyczna, stały się problemem nie tylko lokalnym, ale również globalnym. Negatywne skutki działalności człowieka przyczyniają się do zmian warunków pogodowych. Czynnikiem wpływającym na zmianę klimatu jest zbyt duża emisja gazów cieplarnianych do atmosfery, które wywołują efekt cieplarniany. Efekt cieplarniany przyczynia się do występowania zjawiska globalnego ocieplenia, które zmienia klimat³. Większa częstotliwość występowania ekstremalnych zjawisk pogodowych, topnienie lodowców, zwiększona temperatura na świecie to tylko kilka rezultatów globalnego ocieplenia, stając się nośnikiem ryzyka klimatycznego, które ma dwa elementy:

1. ryzyko fizyczne będące następstwami występowania ekstremalnych zjawisk pogodowych, które mogą doprowadzić do zniszczeń majątku trwałego i przerwania łańcucha dostaw, czego skutkiem będzie utrudnione prowadzenie działalności i straty finansowe;
2. ryzyko okresu przejściowego, które wynika głównie ze zmian regulacyjnych i biznesowych mających doprowadzić do transformacji przedsiębiorstw z wysokoemisyjnych na niskoemisyjne⁴.

Dekarbonizacja przedsiębiorstw oznacza zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych pochodzących z prowadzenia działalności, które przyczyniają się do zmiany klimatu. Wraz z pojawiającymi się ryzykami, które bezpośrednio mogą dotknąć przedsiębiorstwa, stają one również przed szansą uzyskania przewagi konkurencyjnej. Szybka reakcja pozwoli uchronić przedsiębiorstwo przed następstwami materializacji ryzyka klimatycznego. Inwestowanie w redukcje emisji przedstawi przedsiębiorstwo w pozytywnym świetle w oczach społeczeństwa, a oprócz tego zarządzanie ryzykiem klimatycznym stanie się zabezpieczeniem dla inwestorów i instytucji finansowych, które coraz częściej zwracają uwagę na postępowanie przedsiębiorstw względem zmian klimatu.

Światowe Forum Ekonomiczne w swoim raporcie dotyczącym globalnych ryzyk uznaje ryzyko klimatyczne za jedno z kluczowych ryzyk zarówno w perspektywie krótko-, jak i długoterminowej. W perspektywie krótkoterminowej, czyli do 2 lat, za najbardziej prawdopodobne ryzyko uznano występowanie ekstremalnych zjawisk pogodowych, na 3. miejscu znalazło się niepowodzenie związane z działaniami klimatycznymi. Natomiast w perspektywie długoterminowej, czyli od 5 do 10 lat, pierwsze 5 globalnych ryzyk związanych jest ze zmianą klimatu. Za najbardziej prawdopodobne zdarzenie uznano niepowodzenie związane z działaniami klimatycznymi⁶.

Przedsiębiorstwa ograniczające negatywny wpływ zmiany klimatu na ich działalność muszą rozpatrywać zarządzanie ryzykiem klimatycznym w dwóch perspektywach. Pierwszą z nich jest wpływ przedsiębiorstwa na zmianę klimatu, czyli podejmowane działania związane z dekarbonizacją przedsiębiorstwa oraz ilość emitowanych gazów cieplarnianych. Drugą z nich są działania podjęte w celu transformacji przedsiębiorstwa na niskoemisyjne, a docelowo bezemisyjne funkcjonowanie.

Ślad węglowy determinantem konkurencyjności przedsiębiorstw

Konkurencyjność zawsze była celem przedsiębiorstw, ponieważ zasadniczo odzwierciedla cel ich funkcjonowania, którym jest zdolność do dążenia i odniesienia sukcesu na określonym rynku. Ślad węglowy przedsiębiorstw staje się istotnym determinantem ich konkurencyjności, czyli wyzwaniem staje się ograniczanie emisji gazów cieplarnianych, które stało się także globalnym celem. Większość przedsiębiorstw, analizując konkurencyjność, odnosi się jedynie do aspektów finansowych, pomijając perspektywę klientów oraz oczekiwań społeczeństwa, które determinują pozycję przedsiębiorstwa na rynku. Wpisuje się to w definiowanie konkurencyjności przedsiębiorstwa, którą należy opisać jako zdolności do skuteczniejszego niż konkurenci zaspokajania potrzeb różnych grup interesariuszy w oparciu o model biznesowy, w którym wykorzystuje się efektywność ekonomiczną zasobów, rozwój technologiczny, inwestycje i zmiany organizacyjne, które nie naruszają integralności środowiska i możliwości zaspokojenia potrzeb przyszłych pokoleń⁷. Powinien on z punktu widzenia zrównoważonego rozwoju zapewniać długookresowy sukces przedsiębiorstwa, dbając o kwestie środowiska społecznego, ekologicznego i gospodarczego. Zatem rynkowa konkurencyjność powinna zapewnić sukces przedsiębiorstwu także dzięki koncentracji na aspektach środowiskowych i społecznych. Stąd determinantem konkurencyjności staje się postępowanie przedsiębiorstw w zakresie ochrony planety i wspierania zrównoważonego rozwoju, co znajduje m.in. wyraz w redukcji śladu węglowego. Ślad węglowy staje się zatem determinantem konkurencyjności przedsiębiorstw, porównywalnym do cech jakościowych ich produktów. Oczekiwania klientów i społeczeństwa w zakresie redukcji śladu węglowego przedsiębiorstw znacznie wzrosły w ostatnich latach. Zmiany klimatyczne i wzrastające obawy dotyczące środowiska naturalnego skłaniają konsumentów do poszukiwania bardziej ekologicznych i zrównoważonych produktów oraz usług. Oczekują oni, że przedsiębiorstwa będą brały odpowiedzialność za emisję gazów cieplarnianych i podejmowały działania w celu ich redukcji. Przedsiębiorstwa, będące świadome znaczenia śladu węglowego jako nowego wymiaru konkurencyjności, dynamicznie wdrażają inicjatywy zmierzające do zbudowania przewagi w tym zakresie i stopniowo zaczynają wywierać presję na przyspieszenie transformacji w kierunku zeroemisyjności. Obecnie coraz więcej przedsiębiorstw identyfikuje, że chociaż zmiany klimatu zwiększają zasadniczo ryzyko funkcjonowania, to jednak i kreują nowe szanse. Stąd istotnym, a niedocenianym elementem wpływającym na konkurencyjność przedsiębiorstw stają się oczekiwania formułowane coraz wyraźniej wobec nich przez partnerów handlowych, wdrażających własne, ambitne strategie klimatyczne. Klienci i społeczeństwo oczekują widocznych i mierzalnych wyników oraz inwestowania w innowacyjne rozwiązania, mające na celu redukcję śladu węglowego.