Analiza wpływu wybranych czynników na strukturę kapitałową polskich przedsiębiorstw

Proces kształtowania struktury kapitału przedsiębiorstw zależy jednak od szeregu różnych determinant. Przydatnym narzędziem wspierającym właściwą ich ocenę są teorie struktury kapitału (głównie teorie rynku niedoskonałego). Teorie te mają wszakże angloamerykańskie pochodzenie. Stąd, ich zastosowanie w praktyce wymaga uwzględnienia uwarunkowań polskiej gospodarki oraz poziomu rozwoju krajowego rynku kapitałowego.

Specyfika polskiego rynku kapitałowego na tle krajów rozwiniętych

Przedsiębiorstwa finansują swoją działalność z różnych dostępnych w danym momencie źródeł. Jednym z nich jest pozyskiwanie niezbędnych funduszy za pośrednictwem rynku kapitałowego (obejmującego transakcje długoterminowymi instrumentami finansowymi i bankowymi, takimi jak: akcje, obligacje, kredyty bankowe2). Efektywność tego rynku uzależniona jest natomiast od stworzenia przez państwo właściwej infrastruktury oraz ram instytucjonalnych, prawnych i podatkowych, sprzyjających dywersyfikacji i optymalizacji struktury źródeł finansowania przedsiębiorstw.

Polski rynek kapitałowy przekwalifikowany został w 2018 r. przez międzynarodową agencję indeksową FTSE Russell do grupy rynków rozwiniętych (obejmującej m.in. rynki angloamerykańskie, skąd wywodzi się większość opracowanych teorii struktury kapitału). Spełnia on światowe standardy w zakresie bezpieczeństwa obrotu i usług post-transakcyjnych, a także wdrożenia i przestrzegania przez spółki notowane na warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych reguł ładu korporacyjnego i komunikacyjnego (wpisując się w strategię transgranicznej integracji i konsolidacji rynków kapitałowych, mającą na celu ujednolicenie gospodarek poszczególnych państw oraz zapewnienie swobodnego przepływu kapitału i usług finansowych w skali globalnej). Inwestorzy zarówno krajowi, jak i zagraniczni, mają elastyczny dostęp do nowoczesnej infrastruktury technologicznej. W porównaniu jednak do wiodących rynków angloamerykańskich, o ugruntowanym rozwoju, polski rynek kapitałowy choć stabilny, nadal pozostaje relatywnie młodym rynkiem, podlegającym ciągłemu rozwojowi (o czym świadczy poziom jego kapitalizacji, wielkość przepływu kapitału, wolumen obrotów, liczba notowanych firm, aktywność inwestorów, ilość i rodzaj instrumentów finansowych, czy kształt systemu depozytowo-rozliczeniowego). Jest on ukierunkowany na bieżącą implementację innowacyjnych technologii i rozwiązań finansowych, służących wzrostowi ilości i wartości realizowanych na nim transakcji. Równocześnie należy mieć świadomość istnienia barier ograniczających rozwój i konkurencyjność polskiego rynku kapitałowego, wśród których istotne znaczenie przypisuje się nieznajomości zasad funkcjonowania tego rynku wśród potencjalnych inwestorów (kierownictwo rodzimych przedsiębiorstw główny nacisk kładzie na krótkoterminowe zarządzanie operacyjne i troskę o zachowanie bieżącej płynności finansowej, kosztem długoterminowego zarządzania strategicznego, obejmującego m.in. kształtowanie odpowiedniej struktury kapitału), kosztom wejścia na ww. rynek oraz obowiązującym regulacjom prawnym (gdzie wskazuje się na przypadki tzw. przeregulowania wynikającego z przyjęcia w procesie implementacji przepisów unijnych do prawa krajowego rozwiązań legislacyjnych bardziej rygorystycznych, niż wynika to z dyrektyw i rozporządzeń Unii Europejskiej, co w efekcie kreuje dodatkowe obciążenia dla polskich uczestników rynku kapitałowego). Istotną barierą rozwoju rynku kapitałowego w Polsce jest również brak zachęt i preferencji podatkowych zarówno dla emitentów, jak i dla inwestorów.

Awans Polski do kategorii krajów rozwiniętych stworzył perspektywy w zakresie ujednolicenia i w konsekwencji porównywalności w przyszłości danych finansowych gromadzonych z uwzględnieniem – do niedawna w dużym stopniu odmiennych – uwarunkowań angloamerykańskiej (rozwiniętej) i polskiej (rozwijającej się) gospodarki.