Finanse behawioralne – poznaj źródła nieracjonalności zachowań inwestorów

W ramach ekonomii behawioralnej wyróżnić można dwa nurty: odrzucenie koncepcji o racjonalności ludzkich decyzji oraz analizie odstępstw od zachowania racjonalnego. Finanse behawioralne skupiają się głównie na procesach poznawczych i motywacyjno-emocjonalnych u inwestorów.

Czym są finanse behawioralne

Współczesna teoria ekonomii oparta jest na koncepcji racjonalnych wyborów dokonywanych przez konsumentów i podmioty gospodarcze. Według tej teorii człowiek podejmuje decyzje i działa racjonalnie.

Ekonomiści uściślili definicję człowieka racjonalnego, posługując się terminem homo oeconomicus (człowiek ekonomiczny). Jest to koncepcja zakładająca, że człowiek jako istota działająca racjonalnie, dąży zawsze do maksymalizacji osiąganych zysków i dokonywania wyborów ze względu na wartość ekonomiczną rezultatów tych wyborów.

Już w połowie XX wieku zaczęły pojawiać się wątpliwości co do słuszności klasycznego modelu. Zauważono, że człowiek, podejmując decyzje ekonomiczne, kieruje się nie tylko rachunkiem ekonomicznym, ale na te decyzje mają wpływ czynniki psychologiczne, przez co nie zawsze są one racjonalne.

W latach siedemdziesiątych XX wieku dwaj amerykańscy psychologowie, Kahneman i Tversky, stworzyli teorię perspektywy, która tłumaczy podejmowanie przez ludzi decyzji w warunkach ryzyka. Teoria ta wyraźnie podważyła klasyczną teorię racjonalności człowieka i stała się sednem teorii finansów behawioralnych.

Trudno zdefiniować jednoznacznie czym są finanse behawioralne. Definicje tworzone przez badaczy dotyczą wielu zagadnień, jednak pewne elementy pojawiają się często. Są nimi:

→ aspekt psychologiczny,

→ problem podejmowania decyzji,

→ nieracjonalność uczestników rynków finansowych oraz

→ zagadnienia efektywności rynku.

Próbując połączyć te charakterystyczne cechy można zdefiniować finanse behawioralne jako dziedzinę współczesnych finansów, która poprzez wykorzystanie narzędzi psychologii analizuje problem podejmowania decyzji uczestników rynków finansowych, zauważając u nich pewne odstępstwa od racjonalności mogące wpływać na efektywność rynku.

W literaturze wyróżniane są dwa obszary badawcze dotyczące finansów behawioralnych. Pierwszy z nich skoncentrowany jest na analizie zachowania inwestorów, drugi zaś na analizie zachowania się rynku finansowego. W pierwszym przypadku badane są zachowania jednostek w konfrontacji z teoriami normatywnymi, czyli opisującymi prawa, jakimi powinni się kierować inwestorzy racjonalni (a nie jak rzeczywiście zachowują się jednostki). Zatem badania te dotyczą poznawczych i emocjonalnych aspektów preferencji oraz działań inwestorów. Drugi z nurtów finansów behawioralnych obejmuje empiryczną analizę anomalii występujących na rynkach finansowych.