Rachunek przepływów pieniężnych – najczęstsze błędy

Rachunek przepływów pieniężnych jest jednym z elementów sprawozdania finansowego, który w połączeniu z innymi jego elementami, dostarcza informacji umożliwiających użytkownikom sprawozdania ocenę zmian w aktywach netto jednostki, jej struktury finansowej (łącznie z płynnością i wypłacalnością) oraz zdolności jednostki do oddziaływania na wysokość i okres wystąpienia przepływów pieniężnych, w celu przystosowania się do zmieniających się warunków rynkowych i możliwości. Informacje zawarte w rachunku przepływów pieniężnych pozwalają na prawidłowe przewidywanie wystąpienia przepływów pieniężnych w przyszłości, a zarazem umożliwiają sprawdzenie dokładności uprzednich przewidywań.

Nie wszystkie jednostki stosujące przepisy ustawy o rachunkowości są jednak zobowiązane do sporządzania rachunku przepływów pieniężnych. Obowiązek taki posiadają podmioty, których sprawozdanie finansowe, zgodnie z art. 64 ust. 1 Ustawy o rachunkowości (dalej UoR), podlega obowiązkowi corocznego badania przez biegłego rewidenta. Należy jednak zaznaczyć, że nawet w przypadku tych jednostek, których sprawozdania finansowe podlegają obowiązkowemu badaniu, możliwe są zwolnienia z obowiązku sporządzania rachunku przepływów pieniężnych. Zgodnie z UoR zwolnienie takie dotyczy podmiotów posiadających status jednostki małej i mikro. Warunkiem koniecznym umożliwiającym zastosowanie przewidzianych uproszczeń dla jednostek małych i mikro jest nie tylko zachowanie określonych w UoR progów przychodów, sumy bilansowej i liczby pracowników, ale również podjęcie przez organ zatwierdzający (np. zgromadzenie wspólników w spółce z o.o.) decyzji w sprawie sporządzania uproszczonego sprawozdania finansowego.

W artykule przedstawiono kilka najczęściej popełnianych błędów, jakie można popełnić podczas sporządzania rachunku przepływów pieniężnych oraz porady, jak ich uniknąć. Każda osoba sporządzająca przepływy pieniężne powinna przed rozpoczęciem prac przejrzeć poszczególne pozycje sprawozdania finansowego na początek i koniec okresu, za który będzie go sporządzała oraz zastanowić się, czy w tym okresie nie wystąpiły sytuacje opisane poniżej, jak np.: aport w postaci zapasów, środków trwałych, zwiększeń środków trwałych niepociągających za sobą przepływu pieniądza, np. nabycie środków trwałych w postaci leasingu finansowego, otrzymanej darowizny w postaci środków trwałych lub ujawnienie nowych środków trwałych podczas inwentaryzacji, kompensat należności i zobowiązań, występowanie należności lub zobowiązań inwestycyjnych. Właściwa znajomość wszystkich operacji gospodarczych występujących w spółce oraz dobrze przygotowana dokumentacja są podstawą i punktem wyjścia przy prawidłowym sporządzeniu rachunku przepływów pieniężnych.

Błędy najczęściej popełniane przy sporządzaniu rachunku przepływów pieniężnych

Błąd 1: Błędne wyłączenia

Błędne wyłączenia z działalności operacyjnej – zdarza się, że osoby sporządzające rachunek przepływów pieniężnych zapominają o wyłączeniu operacji, które mają charakter niepieniężny, np. zmiana stanu zapasów na skutek otrzymania lub przekazania wkładu niepieniężnego (aportu) w postaci składników zapasów, nabycie składników aktywów poprzez przejęcie bezpośrednio z nimi związanych zobowiązań lub drogą leasingu finansowego, zmiany stanu należności i zobowiązań inwestycyjnych, np. nieopłacone zakupy i sprzedaż środków trwałych, kompensaty należności i zobowiązań handlowych, konwersja zobowiązania na kapitał (fundusz) własny i należności na udziały. Należy pamiętać, że przyczynę różnicy między zmianą stanu pozycji bilansowych wykazaną w bilansie i rachunku przepływów należy wyjaśnić w dodatkowych informacjach i objaśnieniach, zgodnie z załącznikiem numer 1 pkt 4 dodatkowych informacji i objaśnień UoR.

Przykłady:

• W bieżącym okresie spółka XYZ dokonała podwyższenia kapitału zakładowego o kwotę 800 tys. zł (w tym gotówką 200 tys. zł, aport w postaci zapasów 600 tys. zł).

  W takim przypadku osoba sporządzająca CF powinna skorygować „Zmianę stanu zapasów” o kwotę 600 tys. zł oraz w pozycji wpływy z działalności finansowej „Wpłaty netto z wydania (emisji akcji) i innych instrumentów finansowych kapitałowych oraz dopłat do kapitału” wykazać kwotę 200 tys. zł.

W spółce XYZ w 2018 r. wystąpiły następujące operacje:

• dokonano kompensaty należności z tytułu dostaw ze zobowiązaniami z tytułu dostaw w kwocie 300 tys. zł,
• dokonano kompensaty należności z tytułu dostaw od spółki matki z zobowiązaniem z tytułu dywidendy w kwocie 800 tys. zł,
• dokonano kompensaty należności z tytułu dostaw z odsetkami od pożyczki otrzymanej od spółki matki w kwocie 50 tys. zł,w ramach uregulowania należności z tytułu dostaw jednostka otrzymała samochód o wartości 85 tys. zł.

Osoba sporządzając rachunek przepływów pieniężnych powinna przeanalizować powyższe operacje i stwierdzić, że:

( 1 ) kompensata spowodowała spadek wartości należności oraz spadek wartości zobowiązań, w związku z tym powinna odpowiednio skorygować zmiany stanu należności i zobowiązań,

( 2, 3 ) kompensata należności z działalności operacyjnej ze zobowiązaniem z działalności finansowej wymaga wyeliminowania. Spółka powinna skorygować zmianę stanu należności oraz pamiętać, że spłata zobowiązań z tytułu dywidendy i odsetek nie miała charakteru pieniężnego.

W związku z tym kwoty te nie powinny być ujęte odpowiednio w pozycji C.II.2 „Dywidendy i inne wypłaty na rzecz właścicieli” oraz w pozycji C.II.8 „Odsetki”. W pozycjach tych wykazujemy tylko wydatki z działalności finansowej związane z przepływem pieniądza,

( 4 ) otrzymanie środka trwałego w zamian za należność nie jest związane z działalnością operacyjną, ale z działalnością inwestycyjną, więc wymaga wyeliminowania i operacja ta nie będzie ujęta w zmianie stanu należności w rachunku przepływów pieniężnych. Należy również pamiętać, aby wartość tego środka trwałego nie wykazać w pozycji „Nabycie wartości niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych aktywów trwałych”, które są prezentowane w wydatkach z działalności inwestycyjnej.

Rachunek przepływów pieniężnych zakłada, że zmiana stanu należności i zobowiązań wynika z uregulowania ich w formie pieniężnej. Jednak w praktyce zdarza się, że należności i zobowiązania zostaną zaspokojone w innej formie. Powyższe przykłady wskazują, że w praktyce nie wszystkie operacje wpływające na zmianę stanu należności i zobowiązań będą wykazywane w rachunku przepływów pieniężnych. Głównie są to operacje niepieniężne, które dotyczą innych sfer działalności. Powyższe przykłady oczywiście nie wyczerpują wszystkich przypadków korekt bilansowej zmiany stanu należności i zobowiązań. Osoba, sporządzająca rachunek przepływów pieniężnych, powinna zatem szczegółowo przeanalizować należności i zobowiązania oraz sposób ich uregulowań, tak by wykazać potencjalne transakcje, które będą się składały na wartość korekt. Każdy przypadek eliminacji operacji, powodujący różnice pomiędzy bilansową zmianą stanu należności lub zobowiązań a wykazaną w rachunku przepływów pieniężnych, powinien być opisany w informacji dodatkowej.