Jak rozliczyć umorzenie/sprzedaż akcji własnych ?

W celu oceny wszystkich potencjalnych skutków nabycia akcji własnych należy przeanalizować przepisy:

• Kodeksu spółek handlowych,
• ustawy o rachunkowości,
• ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i prawnych.

Kodeks spółek handlowych

Zgodnie z art. 359 § 1 Kodeksu spółek handlowych (dalej k.s.h.), akcje mogą być umorzone, jeżeli tak stanowi statut. Akcja może być umorzona albo za zgodą akcjonariusza w drodze jej nabycia przez spółkę (umorzenie dobrowolne), albo bez zgody akcjonariusza (umorzenie przymusowe). Umorzenie dobrowolne nie może być dokonane częściej niż raz w roku obrotowym. Przesłanki i tryb przymusowego umorzenia określa statut. Według art. 359 § 2 k.s.h., umorzenie akcji wymaga uchwały walnego zgromadzenia. Uchwała powinna określać w szczególności: podstawę prawną umorzenia, wysokość wynagrodzenia przysługującego akcjonariuszowi akcji umorzonych bądź uzasadnienie umorzenia akcji bez wynagrodzenia oraz sposób obniżenia kapitału zakładowego. Umorzenie przymusowe następuje za wynagrodzeniem, które nie może być niższe od wartości przypadających na akcję aktywów netto wykazanych w sprawozdaniu finansowym za ostatni rok obrotowy, pomniejszonych o kwotę przeznaczoną do podziału między akcjonariuszy.

Jak wynika z art. 360 § 1 k.s.h., umorzenie akcji wymaga obniżenia kapitału zakładowego. Uchwała o obniżeniu kapitału zakładowego powinna być powzięta na walnym zgromadzeniu, na którym podjęto uchwałę o umorzeniu akcji.

Warto zauważyć, że – według art. 362 § 1 k.s.h. – co do zasady, spółka nie może nabywać wyemitowanych przez nią akcji własnych. Zakaz ten nie dotyczy następujących przypadków:

1) nabycia akcji w celu zapobieżenia bezpośrednio zagrażającej spółce poważnej szkodzie,

2) nabycia akcji, które mają być zaoferowane do nabycia pracownikom lub osobom, które były zatrudnione w spółce lub spółce z nią powiązanej przez okres co najmniej trzech lat,

2a) spółki publicznej nabywającej akcje w celu wypełnienia zobowiązań wynikających z instrumentów dłużnych zamiennych na akcje,

3) nabycia akcji w drodze sukcesji uniwersalnej,

4) instytucji fi nansowej, która nabywa za wynagrodzeniem w pełni pokryte akcje na cudzy rachunek celem ich dalszej odsprzedaży,

5) nabycia akcji w celu ich umorzenia,

6) nabycia w pełni pokrytych akcji w drodze egzekucji celem zaspokojenia roszczeń spółki, których nie można zaspokoić w inny sposób z majątku akcjonariusza,

7) nabycia w pełni pokrytych akcji nieodpłatnie,

8) nabycia na podstawie i w granicach upoważnienia udzielonego przez walne zgromadzenie; upoważnienie powinno określać warunki nabycia, w tym maksymalną liczbę akcji do nabycia, okres upoważnienia, który nie może przekraczać pięciu lat, a także maksymalną i minimalną wysokość zapłaty za nabywane akcje, jeżeli nabycie następuje odpłatnie,

9) nabycia akcji w innych przypadkach przewidzianych w ustawie.

Zgodnie z art. 363 § 6 k.s.h., akcje własne należy umieścić w bilansie w osobnej pozycji kapitału własnego w wartości ujemnej.