Jak ustalić, kiedy wierzytelność staje się nieściągalna - po zmianie ustawy o VAT
Od 1 stycznia 2019 r. został skrócony termin, po upływie którego nieopłacona wierzytelność jest uznawana za nieściągalną. Termin ten wynosi obecnie 90 dni (poprzednio 150 dni). Wierzyciele (i dłużnicy) będą uprawnieni (zobowiązani) do stosowania skróconego terminu nie tylko do wierzytelności powstałych od 1 stycznia 2019 r., lecz także do wierzytelności powstałych przed tą datą.
W przypadku wierzytelności powstałych przed 1 stycznia 2019 r. skrócenie terminu uznania wierzytelności za nieściągalną może powodować problem z ustaleniem, kiedy upływa termin, w którym daną wierzytelność można uznać za nieściągalną.
Zastosowanie nowego terminu
90-dniowy termin, po upływie którego można uznać wierzytelność za nieściągalną, został wprowadzony z 1 stycznia 2019 r. ustawą z 9 listopada 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu wprowadzenia uproszczeń dla przedsiębiorców w prawie podatkowym i gospodarczym. Ma on zastosowanie do wierzytelności powstałych od 1 stycznia 2019 r., ale nie tylko. Z art. 46 ustawy wynika, że termin ten ma również zastosowanie do wierzytelności powstałych przed 1 stycznia 2019 r.:
Przepisy art. 89a ust. 1a i art. 89b ust. 1-2 ustawy zmienianej w art. 20 w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą stosuje się również do wierzytelności powstałych przed dniem 1 stycznia 2019 r., których nieściągalność została, zgodnie z art. 89a ust. 1a ustawy zmienianej w art. 20 w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, uprawdopodobniona po dniu 31 grudnia 2018 r.
Rodzaje wierzytelności
Powyższe oznacza, że na początku roku 2019 możemy mieć do czynienia z trzema rodzajami wierzytelności:
- wierzytelności powstałe od 1 stycznia 2019 r., których nieściągalność należy stwierdzić po upływie 90 dni,
- wierzytelności powstałe przed 1 stycznia 2019 r., których nieściągalność (po upływie 90 dni) zostanie uprawdopodobniona po 31 grudnia 2018 r.,
- pozostałe wierzytelności powstałe przed 1 stycznia 2019 r., których nieściągalność powinna być uprawdopodobniona po upływie 150 dni.
Powoduje to określone skutki u wierzycieli i dłużników. W przypadku wierzytelności powstałych przed 1 stycznia 2019 r. powinni oni sprawdzić, czy dana wierzytelność jest uznawana za nieściągalną po upływie 90 dni, czy też po upływie 150 dni. Jako regułę można przyjąć, że:
- termin 90 dni ma zastosowanie do wierzytelności powstałych przed 1 stycznia 2019 r., których termin płatności przypadał między 3 października a 31 grudnia 2018 r.,
- termin 150 dni ma zastosowanie do wierzytelności powstałych przed 1 stycznia 2019 r., których termin płatności przypadał przed 3 października 2018 r.
Korekta podatku u wierzyciela
Wierzyciel może skorygować podstawę opodatkowania i VAT należny z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usług na terytorium kraju w przypadku wierzytelności, których nieściągalność została uprawdopodobniona. Od 1 stycznia 2019 r. nieściągalność wierzytelności uznaje się za uprawdopodobnioną w przypadku, gdy wierzytelność nie została uregulowana lub zbyta w jakiejkolwiek formie w ciągu 90 dni od dnia upływu terminu jej płatności, określonego w umowie lub na fakturze. Termin ten dotyczy również wierzytelności powstałych przed 1 stycznia 2019 r., jeżeli termin 90 dni upływa po 31 grudnia 2018 r. Do pozostałych wierzytelności powstałych przed 1 stycznia 2019 r. należy stosować dotychczasowe przepisy, czyli termin 150 dni, po upływie którego wierzytelność jest uznawana za nieściągalną. Wszystkie te trzy sytuacje ilustrują przykłady.
Przykład 1
2 stycznia 2019 r. podatnik wystawił fakturę na kwotę 1000 zł + 230 zł VAT z terminem płatności 7 stycznia 2019 r. Faktura nie zostanie opłacona w terminie 90 dni od dnia upływu terminu płatności określonego w umowie lub na fakturze. Termin ten upłynie 7 kwietnia 2019 r. Wierzyciel ma prawo do dokonania korekty zmniejszającej podstawę opodatkowania (o kwotę 1000 zł) i podatek należny (o kwotę 230 zł) w deklaracji za kwiecień, pod warunkiem że do dnia złożenia przez wierzyciela deklaracji podatkowej za kwiecień wierzytelność nie została uregulowana lub zbyta w jakiejkolwiek formie.
Przykład 2
20 września 2018 r. podatnik wystawił fakturę na kwotę 1000 zł + 230 zł VAT z terminem płatności 3 października 2018 r. Faktura nie zostanie opłacona w terminie 90 dni od dnia upływu terminu płatności określonego w umowie lub na fakturze (termin ten upłynie 1 stycznia 2019 r.). Wierzyciel ma prawo do dokonania korekty zmniejszającej podstawę opodatkowania (o kwotę 1000 zł) i podatek należny (o kwotę 230 zł) w deklaracji za styczeń, pod warunkiem że do dnia złożenia przez wierzyciela deklaracji podatkowej za styczeń wierzytelność nie zostanie uregulowana lub zbyta w jakiejkolwiek formie.
Przykład 3
3 września 2018 r. podatnik wystawił fakturę na kwotę 1000 zł + 230 zł VAT z terminem płatności 8 września 2018 r. Faktura nie została opłacona ani zbyta. W przypadku tego rodzaju wierzytelności powstałej przed 1 stycznia 2019 r., dla której 90-dniowy termin upłynął przed 1 stycznia 2019 r., nieściągalność należy stwierdzić po upływie 150 dni (termin ten upłynie 5 lutego 2019 r.). Wierzyciel ma prawo do dokonania korekty zmniejszającej podstawę opodatkowania (o kwotę 1000 zł) i podatek należny (o kwotę 230 zł) w deklaracji za luty 2019 r., pod warunkiem że do dnia złożenia przez wierzyciela deklaracji podatkowej za luty 2019 r. wierzytelność nie zostanie uregulowana lub zbyta w jakiejkolwiek formie.
Korekta odliczonego podatku – obowiązki dłużnika
Prawo do skorzystania przez wierzyciela z ulgi na złe długi wiąże się z obowiązkiem dłużnika do dokonania korekty. Dłużnik powinien skorygować VAT odliczony z faktury dokumentującej należność, która nie została przez niego opłacona. Powinien tego dokonać w ściśle określonym terminie (analogicznym do okresu, w którym ten podatek zostanie skorygowany przez wierzyciela). Dłużnik ma zatem obowiązek dokonania takiej korekty w rozliczeniu za okres, w którym:
- upłynął 90. dzień od dnia upływu terminu płatności określonego w umowie lub na fakturze w przypadku zobowiązań powstałych:
- od 1 stycznia 2019 r.,
- przed 1 stycznia 2019 r., dla których termin 90 dni upływa po 31 grudnia 2018 r.;
- upłynął 150. dzień od dnia upływu terminu płatności określonego w umowie lub na fakturze, w przypadku zobowiązań powstałych przed 1 stycznia 2019 r., dla których 90. dzień od dnia upływu terminu płatności przypadałby przed 1 stycznia 2019 r.
Przykład 1
2 stycznia 2019 r. podatnik otrzymał fakturę na kwotę 1000 zł + 230 zł VAT z terminem płatności 7 stycznia 2019 r. Faktura nie została opłacona w terminie 90 dni od dnia upływu terminu płatności określonego w umowie lub na fakturze. Termin ten upłynie 7 kwietnia 2019 r. Dłużnik ma obowiązek dokonania korekty zmniejszającej podatek naliczony (o kwotę 230 zł) w deklaracji za kwiecień, jeżeli do końca tego okresu rozliczeniowego (czyli do końca kwietnia) nie ureguluje należności.Przykład 2
Podatnik otrzymał fakturę na kwotę 1000 zł + 230 zł VAT z terminem płatności 3 października 2018 r.
Faktura nie została opłacona w terminie 90 dni od dnia upływu terminu płatności określonego w umowie lub na fakturze (termin ten upłynął 1 stycznia 2019 r.). Dłużnik ma obowiązek dokonania korekty zmniejszającej podatek naliczony (o kwotę 230 zł) w deklaracji za styczeń, jeżeli do końca tego okresu rozliczeniowego nie ureguluje należności.
Przykład 3
3 września 2018 r. podatnik otrzymał fakturę na kwotę 1000 zł + 230 zł VAT z terminem płatności 8 września 2018 r. Dla tej wierzytelności 90-dniowy termin upłynął przed 1 stycznia 2019 r., dlatego jej nieściągalność należy stwierdzić po upływie 150 dni (termin ten upłynie 5 lutego 2019 r.). Dłużnik ma więc obowiązek dokonania korekty zmniejszającej podatek naliczony (o kwotę 230 zł) w deklaracji za luty 2019 r., jeżeli do końca tego okresu rozliczeniowego (czyli do końca lutego 2019 r.) nie ureguluje należności.
Przypisy / Źródła
- art. 89a, art. 89b ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług – j.t. Dz.U. z 2018 poz. 2174; ost.zm. Dz.U. z 2018 r. poz. 2244.
- art. 46 ustawy z 9 listopada 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu wprowadzenia uproszczeń dla przedsiębiorców w prawie podatkowym i gospodarczym – Dz.U. z 2018 r. poz. 2244.
